مروری بر مهمترین اتفاقات مهم بازاریابی و تبلیغات ایران در سال ۱۴۰۲
فهرست مطلب
در سال ۱۴۰۲ شاهد رخدادها و تغییراتی در صنعت تبلیغات کشور بودیم که برآمده از تغییرات کلان رخ داده در ۱۴۰۲ و تا حدی عبور از بحرانهای پیشآمده برای کسبوکارها در سالهای گذشته است. در این گزارش مهمترین اتفاقات بازاریابی و تبلیغات این سال را مرور میکنیم. تقدم و تاخر اتفاقات ذکر شده، فارغ از درجه اهمیت آنها است. همچنین پیرامون همین موضوع یک ویژه برنامه نوروزی توسط رسانه دیام برد تولید شده که از آپارات و یوتوب ما میتوانید آن را مشاهده کنید.
۱. الزامی شدن درج لوگو بر روی تیزینگها
در سال ۱۴۰۲ درج لوگو بر روی تیزیینگهایی که در سطح شهر اجرا میشدند الزامی شد. این موضوع با طیف وسیعی از واکنشها از سوی فعالین تبلیغات مواجه شد. عدهای این تصمیم را درست و منطقی میدانستند و عدهای دیگر بیان میداشتند که با درج لوگو بر روی تیزینگها، دیگر شاهد تیزینگ بهمعنای واقعی خودش نخواهیم بود.
البته که مجموعهها در حال حاضر بهنوعی این قانون را دور میزنند. برندهای گوناگون با نوشتن نام ثبتشده شرکت بهجای نام برند و با نوشتن آن با فونتی ریز در گوشه بیلبورد تنها در محدوده قانونی اجرای تبلیغات محیطی باقی میمانند.
۲. تبلیغ هوشمند دیجیتال ریپلیسمنت در بازیهای خارجی
در بازی پورتو-بنفیکا از لیگ پرتغال که از شبکه ۳ در مهرماه ۱۴۰۲ پخش شد، تبلیغات برندهای ایرانی از طریق دیجیتال ریپلیسمنت در اطراف زمین بازی نمایش داده شدند. این Replacemet رسمی انجام شده و شبکه ۳ با خرید حق بخش بازی پورتو-بنفیکا، طی یک همکاری رسمی با یک آژانس تبلیغاتی خارجی، که مجری اجرای این سبک تبلیغ در آن بازی بوده، تبلیغات دور زمین این بازی را با هماهنگی و پرداخت هزینه به آژانس خارجی با تبلیغ برندهای ایرانی جایگذاری کرد. همچنین گفتنی است که مجری این طرح در این بازی آژانس مات بوده است.
دیجیتال ریپلیسمنت در این بازی برای نخستین بار صورت نگرفته است و سالهای پیش چندین بار شاهد آن بودهایم. اما اجرای آن بدین شکل و بهصورت کاملا رسمی، میتواند آغازگر دوره جدیدی از تبلیغات در مسابقات فوتبالی باشد.
بیشتر بخوانید: آیا تبلیغات ایرانی دور زمین بازی پورتو قانونی بود؟
۳. پروداکت پلیسمنت و برند پلیسمنت در سریالهای VODها
در سال ۱۴۰۲ پروداکت پلیسمنت به صورت گستردهای در سریالهای نمایش خانگی اتفاق افتاد. با اینکه این موضوع برای نخستین بار رخ نداده است، اما میتوان گفت که نگاه جدیتری به پروداکت پلیسمنت صورت گرفته است. لازمبهذکر است که تنها پلتفرمهایی که خودشان تولید یک سریال را در دست دارند میتوانند از ظرفیتهای پروداکت پلیسمنت استفاده کنند.
برخی از این پروداکت پلیسمنتها با انتقاداتی نیز همراه بود. بهطور مثال یکی از انتقاداتی که به سریال زخم کاری مطرح شده بود، حجم زیاد تبلیغات آن بود. تبلیغاتی از برندهای Fire Power، لادن، مزمز و برندهایی دیگر، بارها در قسمتهای گوناگون فصل دوم سریال به چشم خوردهاند.
بیشتر بخوانید: همهچیز درباره Product Placement + بررسی مثالهای ایرانی و خارجی
۴. ترند شدن تبلیغات CGI میان کسبوکارهای ایرانی
یکی از پررنگترین اتفاقاتی که در حوزه تبلیغات کشور در سال ۱۴۰۲ رخ داد، ظهور گسترده تبلیغات CGI بود. در این سال برندهای زیادی به سمت تبلیغات CGI رفتند. فروانی این نوع از تبلیغات به قدری زیاد بود که در نتیجه آن بحثهای زیادی در خصوص آن شکل گرفت؛ از اینکه آیا تعدد این گونه از تبیلغات سبب میشود که از کارامدی آن کاسته شود تا اینکه آیا با ذکر نکردن این موضوع که این گونه از تبلیغات CGI هستند، اخلاقی است و یا خیر.
برخی از نمونههای تبلیغات CGI در سال ۱۴۰۲ عبارتند از:
- خانومی برای کمپین بلک بیوتی
- کمپین محلی ترب در تبریز
- شیپور برای تبلیغات فروش ویلا
- فیلیمو برای سریال زخم کاری
- تماشاخونه برای سریال هفت
- جاباما برای کمپین پریسا ۴.۱
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره ویدیوهای تبلیغاتی فیکی که میبینید؛ CGI چیست و آیا یک مد ِگذراست؟
۵. بازیابی قوای فعالین سوشال کامرسها و ایکامرسها
فضای فعالیت فعالین ایکامرس و سوشال کامرس در سال ۱۴۰۲ توانست نسبت به سال پیشین خود تا حد خوبی به حالت قبل از فیلترینگ برسد و بار دیگر نیازهای مارکت توانست بر تغییرات اثر بگذارد.
پادرو در گزارشی که پائیز ۱۴۰۲ منتشر کرده است اشاره کرده بود که بیش از ۳۰درصد از حجم مرسولات پستی ایران متعلق به خرید آنلاین است و ۵۲ درصد از این خریدهای آنلاین مختص به سوشال کامرس است. همچنین در گزارشی که در دیام برد با استفاده از نظر متخصصین منتشر کرده بود، متخصصین باور داشتند که وضعیت امروز تبلیغات اینستاگرامی، به دوران پیش از فیلترینگ برگشته است و کسبوکارها آلترناتیوی برای تبلیغات پیدا نکردهآند و به سوشال مدیا بازگشتهاند.
در سال ۱۴۰۲ کمپینهای متعددی برای بلک فرایدی طراحی شده بود. بلکفرایدی ۱۴۰۲ بهصورت باشکوهی برگزار شد که نشان از آن دارد که فعالین ایکامرس، پس از یک سال رکود توانستهاند قوای خود را بازیابند.
۶. الزامی شدن درج لغو ۱۱ به انتهای پیامکهای تبلیغاتی
یکی دیگر از اتفاقات مهم در فضای تبلیغات کشور در سال ۱۴۰۲، اجباری شدن درج عبارت «لغو ۱۱» در انتهای پیامکهای تبلیغاتی بود. این امر با هدف صیانت از حقوق کاربران رقم خورد. این عبارت که حالا درج آن در برخی از سرشمارهها الزامی شده است، به کاربر این امکان را میدهد که در صورت عدم تمایل به دریافت پیامک آن را لغو کند.
هرچند که این اتفاق گامی در راستای صیانت از حقوق کاربران است، اما برای بسیاری از کسبوکارها چالشهای زیادی را به همراه داشت. امکان قرار گرفتن کاربر در لیست سیاه پیامک و ارسال نشدن پیامکهای OTP برای او، تحمیل هزینه دوبرابر به کسبوکار به دلیل اضافه شدن تعداد پیامکها و مشخص نبودن چگونگی برداشتن این لغو برای کاربر از مواردی هستند که فعالان این حوزه به آن اشاره داشتهاند. کسبوکارها در مجموع با تائید صحیح بودن وجود چنین امری، به شیوه اجرایی آن انتقاد داشتهاند.
بیشتر بخوانید: دردسرهای اضافه شدن لغو۱۱ به انتهای پیامکها: چالشهای جدی در راه است
۷. ساسپندشدن اکانتهای گوگل ادز
در تابستان ۱۴۰۲ بسیاری از اکانتهای گوگل ادز شرکتهای ارئهدهنده خدمات گوگل ادز ساسپند شدند. گوگل از این دسته از شرکتها درخواست کرده بود تا مدارک وریفای مجدد پیمنت پروفایل را ارسال کنند تا توسط گوگل بررسی شود و اجازه فعالیت مجدد به آنها داده شود.
این اتفاق هرچند که رخداد جدیدی نبود و کسبوکارهای ایرانی در هر زمینهای از فعالیت، بهصورت دورهای و متناوب به طرق گوناگون با آن مواجه میشوند؛ اما این تکرار سبب نمیوشد تا بتوان به آن عادت کرد و یا جلوی ضررهایی که ناشی از آن است را نادیده گرفت.
۸. توسعه و اضافه شدن امکانات تبلیغاتی در پلتفرمهای گوناگون
پلتفرمهای متعددی که تا بهحال جایگاه تبلیغاتی در خود نداشتند، امکانات تبلیغاتی جدیدی در سال ۱۴۰۲ به خود اضافه کردند. برخی از کسبوکارهایی که امکانات جدید تبلیغاتیای را توسعه دادند عبارتند از:
شیپور
۶ شهریور ۱۴۰۲، امکان جدید «تابلو» به شیپور اضافه شد. شیپور اقدامی جدید برای تبلیغ کسبوکارها انجام داد؛ به این صورت که آگهیهای تبلیغاتی به صورت تصادفی در جایگاههای اول، سوم و پنجم صفحات جستجو نمایش داده میشوند.
اسنپ
در پائيز ۱۴۰۲ خبر از همکاری مشترک اسنپ و تپسل منتشر شد. اسنپ قصد دارد از فضاهای مختلف سوپراپلیکیشن خود برای اجرای تبلیغات نیتیو استفاده کند. در همین راستا، اسنپ پایگاه بزرگ کاربران خود را برای اجرای تبلیغات در اختیار برندها و کسبوکارها قرار خواهد داد و تپسل، مجری این تبلیغات در اسنپکلاب خواهد بود.
تپسی
تپسی نیز پس از پیوستنش به هلدینگ گلرنگ، جایگاههای تبلیغاتی را در صفحه انتظار پیداشدن سفیر اضافه کرده است.
نشان
در پایان سال ۱۴۰۲، به صورت رسمی ۳ نوع تبلیغ مکانمبنا در نقشه و مسیریاب نشان فعال شد. ۲ مدل آن (تبلیغات در جستجو و پین اختصاصی) برای تمام کسبوکارهای فیزیکی قابل استفاده است و یک مدل آن (نمایش بنر در سرعت صفر) تنها برای برندهای بزرگ در نظر گرفته شده است.
دیوار
در زمستان ۱۴۰۲، دیوار خبر از شروع همکاری خود با مجموعههای تپسل، یکتانت و دارت ادز را داد که تبیلغات بنری اپلیکیشن و وبسایت خود را با این مجموعهها پیش ببرد.
دیجیکالا
دیجیکالا نیز یکی دیگر از مجموعههایی بود که در سال ۱۴۰۲، امکان تبلیغات بنری را در سایت خود فعال کرد. این تبیلغات بهصورت همکاریهایی دو طرفه میان دیجیکالا و تبیلغدهنده صورت میگیرد.
آپ و همراه کارت
آپ نیز یکی دیگر از مجموعههایی بود که جایگاه تبیلغاتی به پلتفرم خود اضافه کرده است. در صفحه رسیدهای خود، جایگاههای تبلیغاتی اضافه کرده است.
۹. ریبرندها و برندریفرش های متعدد
برندهای متعددی در سال ۱۴۰۲ دست به بازطراحی هویت بصری خود زدند که نشان از آن دارد که توجه کسبوکارها به اهمیت هویت بصری جلب شده است و به آن اهیمت میدهند (همه ریبرندینگها). یکی از این مجموعهها، علیبابا بود که دست به یک تغییر بنیادین و همگام با ترند روز دنیا زد.
علیبابا در خرداد ۱۴۰۲ با برگزاری یک رویداد خبری، از ریبرندیگ هویت بصری خود خبر داد. به گفته آرش خسرویان، VP مارکتینگ علیبابا این تغییر هویت بصری در امتداد تغییر اسکوپ کسبوکاری خود بوده است. در بیاینه ریبرندیگ این مجموعه، چرایی این لوگوی جدید چنین عنوان شده است: «لوگوی تازه، یک نشانه ثابت و ایستا نیست؛ بلکه طیف وسیعی از طرحهاست که بسته به موقعیتهای ارتباطی متحول میشود.»
پلتفرم تپسل نیز در مردادماه ۱۴۰۲ پس از ادغام با دو مجموعه مدیا اد و سنجاق، از هویت بصری جدید خود رونمایی کرد. احمد عطارزاده، مدیر مارکتینگ تپسل دررابطه با این لوگوی جدید تپسل گفته بود: «از زمان انجام شدن این برند رفرش، دیگر مدیااد و سنجاق تنها یک نام خواهند بود و هویت مستقل نخواهند داشت؛ بلکه همه آنچه در تپسل ارائه میشود یکپارچه و با عنوان تپسل است. یکی از مهمترین پیامهای این بازنمایی، یکپارچکی تمام خدمات در تمامی سطوح ذیل نام تپسل است.»
بیشتر بخوانید: بررسی برندهایی که در ۱۴۰۲ ریبرند کردهاند
۱۰. ورود هوش مصنوعی به دنیای تولید محتوا و تبلیغات
در سال ۱۴۰۱ مدلهای زبانی مبتنی بر هوشمصنوعی به دنیا معرفی شدند و در سال ۱۴۰۲ استفاده افراد و کسبوکارها به مقاصد مختلف از آن گسترش یافت و علاوهبر آن، هوشمصنوعی وارد دنیای تولید محتوای بصری نیز شد و کسبوکارهای زیادی از آن استفاده کردند.
- در سال ۱۴۰۲ ابزارهای هوش مصنوعی متنوعی در زمینه تولید محتوای متنی و تصویری به زبان فارسی شروع به فعالیت کردند که به دو نمونه از آنها همانند خودنویس و زیگپ میتوان اشاره کرد. خودنویس که یک ابزار تولید محتوای فارسی با هوش مصنوعی است و از ۱۴۰۱ شروع بهفعالیت کرده بود، در سال ۱۴۰۲ امکان تولید محتوای تصویری، با استفاده از پرامپتنویسی فارسی را به خود اضافه کرد. لازمبهذکر است که تولید محتوای تصویری خودنویس، با استفاده از موتور هوش مصنوعی میدجرنی صورت میپذیرد. زیگپ نیز همانند خودنویس یک ابزار تولید محتوای متنی و تصویری است که به زبان فارسی قادر به تولید محتوا است.
- مردادماه ۱۴۰۲ تپسی از امکان استفاده کاربران از ChatGPT، در اپلیکیشن خود خبر داد. زمانی که تنها راه استفاده از ChatGPT ساخت اکانت کاربری با شماره تلفنهمراه بود و امکان ساخت اکانت با پیششماره ایران وجود نداشت، تپسی در اپلیکیشن خود گزینهای را تحتعنوان «از من بپرس!» اضافه کرد که کاربرانش میتوانستند از ChatGPT استفاده کنند.
- بسیاری از کسبوکارها علاوهبر تولید محتوای متنی، در سال ۱۴۰۲ بهواسطه پیشرفت هوش مصنوعی، از آن برای تولید محتوای بصری نیز استفاده کردند. بهطور مثال چای دو غزال به مناسبت شب یلدا، ویدیویی مرتبط که با هوش مصنوعی ساخته شده بود را در شبکههای اجتماعی خود منتشر کرد. همچنین کمپین روز مادر دیجیکالا نیز بسیار مورد توجه کاربران شبکههای اجتماعی قرار گرفت. البته در نگاه اول کاربران متوجه تولید آن تصاویر با استفاده از هوش مصنوعی نشده بودند؛ اما با نگاهی دقیقتر متوجه میشدند که در برخی از عکسها، تعداد انگشتان یک دست فرد بهتصویر کشیده از پنج بیشتر است. فزونی گرفتن استفاده کسبوکارها در تولید محتوای بصری در سال ۱۴۰۲ قابل توجه بوده است که البته لازمبهذکر است که برخی از نقصها (همانند موردی که در دیجیکالا به آن اشاره شد) سبب نمیشود تا از اهمیت این موضوع کاسته شود.
- فیدیبو در سالی که گذشت امکان جدیدی با استفاده از هوش مصنوعی به خود اضافه کرد. گوینده «راوی» ابزاری است که از طریق هوش مصنوعی، کتابهای متنی را به نسخههایی صوتی تبدیل میکند. لازم به ذکر است که این امکان در حال حاضر تنها بر روی برخی از کتابهای متنی موجود در سرویس اشتراکی فیدیبو، فیدیپلاس، فعالسازی شده است.
۱۱. پیشرفت کمی و کیفی گزارشهای سال
گزارشهای سالی که در ۱۴۰۲ منتشر شدند به لحاظ کمی نسبت به سال پیش از آن رشد داشتهاند. علاوه بر رشدی که در کمیت شاهد آن بودیم، گزارشهای سال به لحاظ کیفیتی نیز حرفهایتر شدهاند و بهنوعی درحالگذار از ارائه فان فکتها به دادههای کاربردیتر برای اهالی حوزه کسبوکار هستیم.
۱۲. تبلیغات محیطی متفاوت و متحرک
یکی از نقاط پررنگ در حوزه تبلیغات محیطی ۱۴۰۲، اجرای تبلیغاتی متفاوت و مکانیکی بود. ظهور و رونق گرفتن این چنین از تبلیغات بهنوعی ندای گذار از تبلیغات محیطی کلاسیک را به گوش ما میرساند. از طرف دیگر حضور چنین تبلیغاتی در شهر سبب میشود تا انتظار مخاطب بالاتر رفته و برندها برای جلب توجه مخاطب مجبور میشوند نوآورانه عمل کنند.
اجرای چنین تبلیغاتی برای اولین بار در ۱۴۰۲ صورت نگرفته است و در سالهای پیش نیز شاهد آن بودهایم؛ اما بهصورت گسترده اجرای تبلیغات محیطی متفاوت و متحرک بهصورت گسترده در سال ۱۴۰۲ (عمدتا در نیمه دوم سال) رقم خورده است.
۱۳. فقدان رگولاتوری
در سال ۱۴۰۲ نبود رگولاتوری شفاف در زمینه تبلیغات دو بعد از خود را نشان داد. دافی یکی از معدود پروژههای تبلیغاتی در بستر موسیقی را در سال ۱۴۰۲ انجام داد و به موازات آن با مسیری که موسیقی تولیدشده در محوریت قرار داده شده بود، کمپینهای دیجیتالی نیز طراحی شد. البته که قانونگذار نیز منفعل نماند و با این مجموعه برخورد کرد.
از طرفی دیگر کوروش کمپانی که با تبلیغات گسترده در کانالهای گوناگون، از محیطی گرفته تا اینفلوئنسر مارکتینگ، از اعتماد به وجود آمده سواستفاده کرد و عملا کلاهبرداری کرد. نبود قوانین شفاف و مشخص در زمینه مارکتینگ و برخوردهای سلیقهای بار دیگر نشان داد که تا چه میزان فقدان ترسیم رگولاتوری شفاف احساس میشود.
۱۴. شکلگیری کنسرسیوم تبلیغات محیطی کشور
فرایندهایی که از سال ۱۴۰۰ آغاز شده بودند همانند افزایش تعرفه و قیمتها که تا پایان آن سال به اوج خود رسیدند، آغازگر شکلگیری تفکر ایجاد کنسرسیوم تبیلغات محیطی بودند. در میانه سال ۱۴۰۱ جایی که تبیلغات صداوسیما و محیطی به نوعی خاموش شدند، تفکر شکلگیری کنسرسیوم قویتر از پیش شد و در نهایت سه مجموعه اصلی (آینه تهران، آگهسازان و سیماآرا) در اردیبهشت ۱۴۰۲، کنسرسیوم تبلیغات محیطی کشور را ایجاد کردند. چرای و اهداف شکلگیری کنسرسیوم چنین مطرح شده است:
- کسب قدرت و کنترل بیشتر در تاثیرگذاری بر قیمتها به واسطه همبستگی
- تعامل بهتر با سازمان زیباسازی شهرداری در راستای ارائه قیمت و خدمات بهتر برندها
۱۵. ایجاد یکتاونچرز و سرمایهگذاریهایش
یکتانت در دیماه ۱۴۰۲ از «یکتاونچرز» بازوی سرمایهگذاری خود رونمایی کرد. یکتاونچرز درواقع یک صندوق سرمایهگذاری خطرپذیر شرکتی است که از این پس قرار است تمامی امور مربوط به سرمایهگذاریهای هلدینگ یکتانت را برعهده داشته باشد.
تا پیش از این، پرتفولیوی هلدینگ یکتانت شامل ۱۵ کسبوکار بود و با ایجاد بازوی سرمایهگذاری این مجموعه بهنظر میرسد که یکتانت بهعنوان یکی از بازیگران اصلی تبلیغات دیجیتال کشور رشد خواهد داشت.
۱۶. توسعه خدمات اسمارتک
مجموعه اسمارتک که هلدینگ مارتک دیجیکالا است در سال ۱۴۰۲ توسعه پیدا کرده است. برخی از زیرمجموعههای اسمارتک که تا پیش از این صرفا به دیجیکالا سرویس و خدمات ارائه میدادند، تصمیم گرفتند که به مجموعههای دیگر نیز سرویس ارائه بدهند. مانند اینترک، افیلیو و ادورج که در حال سرویسدهی به ایکامرسهای مختلف هستند.
۱۷. مزایده پایان سال سازمان زیباسازی و افزایش تعرفه تبلیغات محیطی شهر تهران
مٰزایده اخیر سازمان زیباسازی شهرداری که در اسفندماه برگزار شد موجب نارضایتی و اعتراض کانونهای تبلیغاتی گردید. این مزایده برای فصل بهار و تعداد محدودی باکس تبلیغاتی برگزار شد که تا پیش از این سابقه نداشته است. علاوه بر بازه زمانی باکسهای به مزایده گذاشتهشده، کانونهای تبیلغاتی به قیمتهای این باکسها که دارای افزایش ۵۰ الی ۲۰۰درصدی بودهاند نیز واکنش نشان دادهاند و به آن اعتراض کردهاند. همچنین دوره زمانی انتشار اسناد مزایده تا زمان تحویل پاکتها کمتر از ۱۰ روز تعیین شده بود که کانونهای تبلیغاتی به این موضوع نیز انتفاد داشتند.
بیشتر بخوانید: مزایده اخیر سازمان زیباسازی، افزایش چشمگیر تعرفهها و نارضایتی کانونهای تبلیغاتی
۱۸. برگزاری نخستین جشنواره آگهیهای بازرگانی و بهروزرسانی تیزر پیامهای بازرگانی صداوسیما
نخستین جشنواره آگهیهای بازرگانی در بهمنماه ۱۴۰۲ برگزار شد. در این جشنواره برترین آگهیهای بازرگانی معرفی شدند. همچنین درنخستین جشنواره آگهیهای بازرگانی، از موسیقی جدید آگهیهای بازرگانی نیز رونمایی شد. این قطعه که از آن روز جایگزین موسیقی ابتدایی آگهیهای بازرگانی شد، توسط شهرام منظمی ساخته شده است. در این مراسم چرایی این تغییر، ایجاد هویت ایرانی در آگهیهای بازرگانی عنوان شد.
بیشتر بخوانید: جشنواره آگهیهای بازرگانی برگزار شد؛ بیژن با امین حیایی، برترین آگهی تلویزیونی، میلاد کیمرام برترین سفیر برند