سواد رسانه ای چیست؟ | اهمیت آن در عصر کنونی
فهرست مطلب
سواد رسانهای چیست؟ فرض کنید شما یک تصویر در شبکههای اجتماعی میبینید. این تصویر بارها در اینستاگرام و توییتر منتشر میشود و کسی از خودش نمیپرسد که تصویر برای چه تاریخی است؟ سواد رسانهای اینجا به درد شما میخورد. یعنی شما با دیدن مطالب مختلف در سایتها و شبکههای گوناگون در مورد صحت آن اطلاعات جستوجو کنید.
وقتی به سواد رسانهای فکر میکنید، شاید تصور کنید که علم سواد رسانهای برای دانشجوها، استادهای دانشگاه و نخبگان است. اما از آنجایی که هر روز و هر ساعت حجم زیادی از محتوا در سایتها و شبکههای اجتماعی منتشر میشود، برای اینکه بتوانید مطالب درست و غلط را تشخیص بدهید، باید با سواد رسانهای آشنا باشید. اگر دوست دارید راجع به سواد رسانهای بیشتر بدانید، پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
مطالعه کنید: پرسونای مشتری چیست؟ مثالهای کاربردی برای پرسونای مشتری
سواد رسانهای چیست؟ محققان چه میگویند؟
محققان مرکز بین المللی سواد رسانهای میگویند سواد رسانهای رویکرد آموزشی قرن ۲۱ است. با استفاده از علم رسانه میتوانید به پیامهای گوناگون دسترسی داشته باشید، آنها را تحلیل و ارزیابی کنید و در فرایند خلق محتوا مشارکت داشته باشید. محتوای شما میتواند به شکل یک متن چاپ شده یا یک ویدئو باشد.
سواد رسانهای یکی از انواع سوادهای مرتبط با سواد اینترنتی، دیداری و تحلیلی است که مفهوم آن با ایجاد و گسترش رسانههای بصری و سمعی به وجود آمد و پس از آن با گسترش شبکههای اجتماعی به ابعادی پیچیدهتر و گستردهتر دست یافت.
به گفته ژوزف تورو، کسی که سواد اجتماعی داشته باشد:
- از عوامل اثرگذار به سازمانهای رسانهای جهت دهنده مطلع است.
- اطلاعات به روزی در زمینه موضوعات سیاسی مرتبط با رسانه روز دارد.
- میتواند با نگاهی موشکافانه از محتواهای رسانهای لذت ببرد.
- به جنبههای اخلاقی فعالیتهای رسانهای حساس است.
- از پژوهشها و مطالعات دانشگاهی درباره اثرات رسانه مطلع است.
به بیان دیگر سواد رسانه ای توانایی دسترسی، تحلیل، ارزیابی و ایجاد پیامهای رسانهای به اشکال مختلف در رسانههای سنتی مانند تلویزیون و روزنامهها و همچنین رسانههای دیجیتال مانند رسانههای اجتماعی و سایتها است.
در حقیقت این نوع سواد شامل درک نحوه عملکرد رسانهها، شناخت انواع مختلف پیامهای رسانهای، توانایی تفسیر و مهارت پاسخگویی انتقادی و موثر به آنها است.
معنای واژه سواد چیست؟
معنای واژه سواد و تغییر دیدگاه به آن، بحثی بسیار کامل و مفصل است که بیان آن محتوای مستقلی را طلب میکند. اما در حدی که به این موضوع مرتبط شود میتوان گفت که امروزه مفهوم سنتی سواد که به معنای توانایی خواندن و نوشتن است به طور کلی تغییر یافته است. اگر در گذشته تواناییهای ذکر شده را به عنوان سواد در نظر میگرفتند، به این علت بوده که در آن زمان ابزار اصلی تولید، ثبت و جابهجایی اطلاعات همین توانایی نوشتن و خواندن بوده است؛ اما امروزه محتواها و اطلاعات به شکلهای بسیار متنوعتری تولید و عرضه میشوند و به همین خاطر امروزه وقتی از سواد حرف میزنیم، باید همه موضوعاتی را که به نوعی به عرضه، دریافت و فهم اطلاعات مرتبط است در نظر بگیریم که سواد رسانهای یکی از آن اصطلاحات است.
کلیک کنید: ریتنشن مارکتینگ چیست؟
تاریخچه سواد رسانه ای
شاید برایتان جالب باشد که بدانید سواد رسانهای به عنوان یک رشته آموزشی در چهل سال اخیر در دنیا ایجاد شده است. پیدایش تاریخچه سواد رسانه ای به سال 1965 باز میگردد. زمانی که مارشال مک لوهان برای اولین بار تحقیق درباره سواد رسانه ای را شروع کرده و در کتاب خود تحت عنوان «درک رسانه، گسترش ابعاد وجودی انسان» از این واژه استفاده کرد.
کانادا اولین کشوری بود که در نظام آموزشی خود این رشته را به شکل رسمی پذیرفت و در حال حاضر در بسیاری از کشورها از جمله استرالیا، ژاپن، آمریکا و … نیز به صورت رشتهای مجزا و پرمخاطب تدریس میشود. البته کشورهای دیگری نظیر سوئد، دانمارک، اتریش، یونان و … نیز در حال توسعه نظام آموزشی خود برای این رشته پر کاربرد هستند.
البته از مطالعات آرای لنمسترمن در این زمینه نمیتوان چشمپوشی کرد. او یکی از برجستهترین متفکران در حوزه آموزشهای رسانهای است که در سال 1985 و با انتشار کتاب Teaching the Media کمک بسیار بزرگی در عرصه آموزشهای رسانهای در مدارس نمود. این متفکر کتاب دیگری نیز در این حوزه دارد که نام آن «آموزش رسانهای در اروپای دهه 1990» است. لازم به ذکر است آرای لنمسترمن از جمله کسانی است که ترجیح میدهد از عبارت آموزش رسانهای به جای اصطلاح سواد رسانهای استفاده شود.
سواد رسانهای تا به حال حداقل 2 موج جدی را پیموده است. موج اول مربوط به رواج یافتن تلویزیون است که در آن زمان نحوه ارتباطات انسانی و حتی نحوه اندیشیدن انسانها به سرعت دچار دگرگونی شد. موج دوم آن که بزرگتر و جدیتر بود نیز پس از گسترش اینترنت به وجود آمد که به تدریج رسانههای انبوه سنتی کمرنگ شده و قدرت گذشته خود را از دست دادند. پس از آن گسترش شبکههای اجتماعی ضربه دیگری بود که بر سر رسانههای انبوه سنتی فرود آمد.
چرا سواد رسانهای اهمیت دارد؟
وقتی تصویری در فضای مجازی، تلویزیون یا یک مجله میبینید، اولین چیزی که به ذهنتان میرسد چیست؟ مفهوم پشت این محتوا با توجه به قضاوتهای شخصی، تجربههای قبلی و بینش جهانی شما در ذهنتان شکل میگیرد. ممکن است آن تصویر ذهن شما را به سمت و سوی خاصی سوق بدهد. تصویر و روش نمایش آن ممکن است بر ذهن شما تاثیر بگذارد و دیدگاه شما را عوض کند. بنابراین وقتی تصویر یا مطلبی را در شبکههای اجتماعی و سایتهای مختلف میبینید، بهتر است به دنبال منبع آن باشید و از خودتان بپرسید هدف نگارنده یا تولیدکننده محتوا چیست؟
رسانهها این قدرت را دارند که در حداقل زمان و با حداکثر کیفیت، اخبار و مطالبی را منتشر کنند و این هنر مخاطب است که بتواند اخبار درست را از شایعات تشخیص دهد. در واقع میتوان گفت که رسانه، شمشیر دو لبهای است که در یک چشم بر هم زدن میتواند شایعهای را در قالب واقعیت بیان کند و بالعکس. متاسفانه در سالهای اخیر سواستفادههای زیادی از رسانهها شده است که حتی سبب شده بسیاری از افراد جان و امنیت خود را در این مسیر از دست بدهند، به همین خاطر آموزش سواد رسانهای از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
مطالعه کنید: چگونه لید بگیریم؟
اهمیت سواد رسانهای برای فعالان دیجیتال مارکتینگ
صاحبان کسبوکار، بازاریابان دیجیتال، کارشناسهای محتوا، افراد فعال در اینستاگرام و توییتر هر روز با حجم زیادی از اطلاعات روبهرو میشوند. گرچه بقیۀ مردم هم اطلاعات زیادی دریافت میکنند، اما فعالان دیجیتال در فضای مجازی وقت بیشتری میگذرانند. بنابراین وقتی در این حوزه کار میکنید، باید به سواد رسانهای و ابزارهای آن مجهز باشید که در ادامه به توضیح بیشتری از فواید سواد رسانه ای و سواد دیجیتال میپردازیم:
1. سواد رسانهای برای کمک به افراد کمک میکند تا حجم وسیعی از اطلاعات موجود در رسانههای آنلاین و سنتی را جهتیابی کرده، منابع معتبر را تشخیص داده و از اطلاعات نادرست اجتناب کنند.
2. سواد رسانهای برای تصمیمگیری آگاهانه ضروری است؛ زیرا افراد را قادر میسازد پیامهای رسانهای را به طور انتقادی ارزیابی کرده و بر اساس اطلاعات دقیق انتخابهای آگاهانهای داشته باشند.
3. سواد رسانه ای برای ایجاد مهارتهای تفکر انتقادی بسیار مهم است، زیرا افراد را قادر میسازد پیامهای رسانهای را تجزیه و تحلیل و سوگیریها را شناسایی کنند.
4. سواد رسانه ای افراد را قادر میسازد تا در عصر دیجیتال مشارکت فعال داشته باشند و پیامهای رسانهای خود را ایجاد و به اشتراک بگذارند تا به جامعهای آگاهتر و فعالتر کمک کنند.
پنجگانه سواد رسانهای
سواد رسانهای بر تحلیل، درک و بازتاب انتقادی پیامهای رسانهای متمرکز است و با زمینههای سیاسی، اجتماعی، فناوری، اقتصادی و فرهنگی که این پیامها در آنجا تبادل میشوند سروکار دارد. اما سواد رسانهای دارای 5 رکن اساسی است که در ذیل به آنها خواهیم پرداخت:
- فرستنده: فرستنده کسی است که پیامی را تولید و با اهداف خاصی آن را ارسال میکند.
- پیام: متن محتوایی که شخص فرستنده قصد انتقال آن مفهوم را به مخاطب هدف خود دارد.
- رسانه: رسانهها یا کانالها ابزارهایی برای انتقال پیام هستند.
- گیرنده: گیرنده کسی است که پیام را دریافت میکند.
- بستر: متنی که از طرف فرستنده ارسال میشود ممکن است دارای معنا و مفهومی باشد که به آن بستر یا فرهنگ میگویند.
آشنایی با مهارتهای سواد رسانهای
انجمن ملی سواد رسانهای آمریکا، مهارتهای زیر را جزو مهارتهای سواد رسانهای معرفی کرده است.
صحتسنجی اطلاعات
یکی از مهمترین چالشهایی که پیش روی ماست، سرعت بیش از حد اطلاعات است. اطلاعات با سرعت زیادی تولید و توزیع میشوند. گاهی اوقات خبرنگاران، تولیدکنندگان محتوا و توزیعکنندگان آن صحت محتوا را قربانی انتشار سریع محتوا میکنند و اشکالهای آن را نمیبینند.
ما در جایگاه مصرفکنندگان محتوا باید اطلاعات را صحتسنجی کرده و اخبار و اطلاعات دروغ را شناسایی کنیم. این کار به صبر احتیاج دارد. بنابراین دفعۀ بعد که خبر و تصویری را در شبکههای مجازی دیدید، به جای انتشار سریع آن، کمی تامل کنید، دنبال منبع بگردید و آن خبر را در وبسایتها و شبکههای دیگری بررسی کنید. برای درک و تحلیل محتوا وقت بگذارید و فقط مصرفکننده نباشید.
اگر افراد یک جامعه سواد رسانهای نداشته باشند، در نتیجه قدرت تشخیص دروغ از واقعیت را نخواهند داشت و در نهایت افراد میتوانند تحت تاثیر شایعات کذب، دچار هیجانات زودگذر و تصمیمگیری سطحی شوند. این نوع تصمیمات بالطبع صدمات زیادی به ساختار جامعه و امنیت مردم وارد خواهدکرد.
آشنایی با منابع اطلاعاتی
وقتی خبر و اطلاعات آموزشی را در سایتها و شبکههای اجتماعی میبینید، به دنبال منبع اصلی آن باشید. اگر برای این کار وقت ندارید، مطالب را منتشر نکنید. مثلا اگر در مورد اینترنت و فیلتر شبکههای اجتماعی مختلف در یک سایت خبری میبینید، قبل از انتشار آن را در وبسایتهای خبری مختلف جستوجو کنید. چه تفاوتی بین گزارشهای مختلف وجود دارد؟ منابع خبری داخلی و خارجی در مورد این مسئله چه میگویند؟ افراد معتبر حوزه رسانه و فضای مجازی چه میگویند؟
مطالعه کنید: CLV چیست؟ چه ارزشی برای کسبوکارها دارد؟
هر فرد، یک رسانه
شما هر نقش و شغلی که داشته باشید، حداقل یک صفحۀ اینستاگرام دارید. در این صفحۀ اینستاگرام پست و استوری میگذارید و مطالب بقیه را منتشر میکنید. پس شما علاوهبر مصرفکنندۀ محتوا، خالق محتوا هم هستید.
حالا اگر مدیر محتوا، مدیر شبکههای اجتماعی، صاحب کسبوکار، کارشناس محتوا و دیجیتال مارکتر هستید، نقش پررنگتری در این فضا دارید. مطالب، تصاویر و ویدئوهایی که در سایت و شبکههای اجتماعی منتشر میکنید، به عنوان منبع اطلاعاتی استفاده میشوند. بنابراین باید با استناد به منابع و اطلاعات معتبر تولید محتوا کنید.
آگاهی از تعصبهای شخصی و رسانهای
طبق نظر اصحاب رسانه، تعصبهای رسانه ای معمولا در بیشتر اخبار و مطالب وجود دارد. این تعصبها میتوانند ضمنی یا صریح باشند. مثلا اگر در ساخت یک ویدئوی تبلیغاتی یا نوشتن یک مقاله نظر شخصی خودتان را لحاظ کنید، متن و ویدئوی شما دارای تعصبهای شخصی است. چون دیدگاه شما بر تفسیر پیام و مخاطبان تاثیر میگذارد.
اگر میخواهید نظر خودتان را بگویید، این مسئله را در مطالب یا ویدئوی خود ذکر کنید. تعصب و دیدگاههای شخصی شما با توجه به محیط، نژاد، جنسیت، خانواده و فرهنگ شما شکل میگیرد. درک شما متاثر از تجربۀ زندگی، سبک زندگی، کودکی، سن و عوامل دیگر است. در واقع شما جهان را فقط از چشمان خودتان میبینید. با درک تعصبهای شخصی نه تنها به شناخت بهتری از خودتان میرسید، بلکه واکنش بهتری به اخبار و مطالب رسانهها نشان میدهید.
چگونه سواد رسانهای خود را تقویت کنیم؟
آموزش سواد رسانهای به طور کلی از یک الگوی آموزشی مبتنی بر پرس و جو استفاده میکند که به وسیله آن افراد ترغیب شوند در مورد آنچه که مشاهده میکنند، میخوانند و یا میشنوند سئوال کنند. متخصصین ارتباطات و سواد رسانهای ۴ قدم را به ما معرفی کردند. با استفاده از این ۴ قدم دیگر گول اخبار و مطالب مختلف در شبکههای اجتماعی را نمیخورید.
اپلیکیشنها و شبکههای اجتماعی را بررسی کنید
در قدم اول باید ببینید هر کدام از شبکههای اجتماعی را با چه هدفی در گوشی موبایلتان دانلود کردهاید و چقدر از آن استفاده میکنید. مثلا توییتر را برای دنبالکردن اخبار دانلود کردهاید و با واتس اپ با دوستان و همکارانتان صحبت میکنید. در اینستاگرام هم آثار هنریتان را منتشر میکنید یا خدماتتان را معرفی میکنید. زمان استفاده از هر کدام از آنها را مشخص کنید و بیشتر از زمان مشخص وقتتان را تلف نکنید. در نهایت باید به صورت انتخابی برنامه ریزی داشته باشید و زمانهای خاصی را برای اختصاص دادن به فیلم، یازیهای دیجیتالی و تلویزیون برای خود و خانواده در نظر بگیرید.
مطالعه کنید: وب 3 چیست؟
افکارتان را دستهبندی کنید
چه چیزی ارزش دانستن دارد؟ مثلا شما عاشق بسکتبال هستید و اخبار مربوط به آن را دنبال میکنید. پس خبرهای مربوط به بسکتبال برای شما ارزشمند است. سعی کنید در برخورد با مطالب و اطلاعات شبکههای اجتماعی مختلف به این دو سوال پاسخ دهید: چه چیزی نیاز دارید بدانید؟ و چه چیزی را میخواهید بدانید؟ هر کدام از شبکههای اجتماعی قابلیت تنظیم اطلاعات ورودی را دارند. مثلا اگر به بازاریابی دیجیتال علاقهمند هستید، سعی کنید صفحههای مفید را پیدا کرده و دنبال کنید. صفحههایی که به دردتان نمیخورد را از اکسپلور حذف کنید.
یکی از اهداف سواد رسانهای، نشان دادن اضافه بار اطلاعاتی به مخاطب است. در شرایط اشباع رسانهای و در فضای ایجاد شده، مخاطبان در معرض حجم بالایی از اطلاعات قرار میگیرند که هرگز به برخی از آنها نیاز نخواهند داشت. بنابراین باید پیامها و اطلاعات اطراف خود را بر اساس نیاز و کاربرد آنها دستهبندی کرده تا دچار سردرگمی نشویم. سواد رسانهای این امکان را در اختیار افراد قرار میدهد.
احساستان را نادیده نگیرید
وقتی خبری را میخوانید یا ویدئویی را تماشا میکنید، از خودتان بپرسید که بعد از دیدن ویدئو و خواندن مطلب چه احساسی داشتید؟ آیا عصبانی شدید؟ احساس گناه کردید یا تاسف خوردید؟ بعد از اینکه به این سوالها جواب دادید، از خودتان بپرسید که دنبالکردن آن احساس چه نتیجهای دارد؟ چه کسی یا چه چیزی از احساس شما نفع میبرد؟
هدفمندانه فعالیت کنید
لایکهای شما محتوای صفحۀ اکسپلور اینستاگرام شما را شکل میدهند. شبکههای اجتماعی با استفاده از الگوریتمهای متغیر، طبق فعالیتهای شما تغییر میکنند. اگر عکسهای همکلاسیتان در سفر را لایک کنید، چند ساعت بعد تصاویر تورها را در صفحۀ اکسپلور خود میبینید.
شبکههای اجتماعی و اینترنت از کوچکترین فعالیت شما آگاه هستند و براساس دادههایی که خودتان به آنها میدهید، فعالیتهای آینده و آرزوهایتان را پیشبینی میکنند. بنابراین به جای اینکه شبکههای اجتماعی و محتوای دیگران شما را کنترل کند، سعی کنید شما آن را کنترل کنید.
رابطه بین سواد رسانهای و عدالت اجتماعی
میتوان گفت که هدف اصلی سواد رسانهای، به خصوص وقتی درباره رسانههای جمعی صحبت میکنیم، میتواند سنجش نسبت محتواها با عدالت اجتماعی باشد. بنابراین هدف اصلی سواد رسانهای میتواند این باشد که بین محتوای یک رسانه با عدالت اجتماعی رابطهای برقرار نمود و دید که به طور کلی بین این دو ارتباطی وجود دارد یا خیر. در این صورت است که مخاطب در ارتباط با رسانه، به جای تسلیم شدن و تسلیم بودن همیشگی به رابطهای انفعالی و یک سویه، رابطهای تعاملی و فعالتر برقرار سازد.
مطالعه کنید: مثالهای کاربردی از اهداف بازاریابی
تفاوت سواد رسانهای و سواد رسانههای دیجیتال
لازم به ذکر است سواد رسانهای و سواد رسانههای دیجیتال، دو موضوع متفاوت هستند که به رغم اشتراکات فراوان، تفاوتهای عمدهای با یکدیگر دارند. میتوان گفت که بیشتر بحثهایی که تحت عنوان سواد رسانهای مطرح میشود، در ادبیات جامعه شناختی و مدیریتی قرن 20 ریشه دارد یعنی دقیقا زمانی که اینترنت وجود نداشت یا اولین سالهای شکلگیری آن بود. افرادی که در آن زمان از رسانه صحبت میکردند، غالبا به رسانههای انبود میاندیشیدند اما امروزه اگر اصطلاح «رسانههای ارتباط جمعی» را بشنوید و هیچ پیشزمینهای از آن نداشته باشید، بلافاصله به شبکههای اجتماعی و پیامرسانها فکر خواهیدکرد.
به عبارتی دیگر میتوان گفت که در رسانههای دیجیتال، مشارکت مخاطب یک اصل پذیرفته شده است و دیگر ارتباطات یک سویه وجود ندارد. همچنین حجم اخبار و اطلاعات نادرست، غیر مستند و اعتبارسنجی نشده نیز از گذشته بیشتر شده است. به همین خاطر علیرغم شباهت بسیار سواد رسانههای دیجیتال با سواد رسانه، سواد رسانههای دیجیتال به چالشهای متفاوتی پرداخته است.
معرفی کتابهای کاربردی در زمینه سواد رسانه
کتاب سواد رسانه ای اثر جیمز پاتر
کتاب درک رسانه اثر مک لوهان
کتاب رسانه همان پیام است اثر مک لوهان
کتاب رسانه در دنیای امروز اثر ژوزف تورو
کتاب درک تئوری رسانهها اثر کوین ویلیامز
بیسوادها طعمه خواهند شد!
از آنجایی که بدون درک سواد رسانهای، نمیتوان گزینشهای صحیح از پیامهای رسانهای داشت، بنابراین باید تمامی نهادهای آموزشی، رسانهای و مدنی در ایران به این امر اهم کمک نمایند. نهادهای آموزشی به آسانی میتوانند مفهوم سواد رسانهای را در کتب درسی ارائه کنند؛ نهادهای صنفی و مدنی که دارای جمعی تخصصی هستند میتوانند اعضای خود را تحت آموزش مستمر در زمینه سواد رسانهای قرار دهند و در نهایت نهادهای رسانهای و انتشاراتی نیز میتوانند مفاهیم ساده شده این موضوع را در دستور کار خود قرار دهند.
در حالیکه میتوان فاقدان سواد را طعمههای اصلی در فضاهای رسانهای به شمار آورد، افراد با سواد و دارای سواد رسانهای نه تنها اسیر محصولات رسانهای نمیشوند، بلکه قضاوتهای صحیحتری نیز از محیط پیرامون خود بدست خواهند آورد.
سواد رسانهای، سوادی لازمۀ عصر امروز
سواد رسانهای سوادی است که امروزه بیش از پیش ضرورت آن حس میشود. اگر اطلاعاتی که در سایتها و شبکههای اجتماعی مختلف میبینید و میخوانید را تحلیل و کنترل کنید، برنده میشوید. سواد رسانهای به شما یاد میدهد که در مواجهه با اخبار و مطالب گوناگون، نظرها و منابع خبری متفاوت را بررسی کنید و دیدگاههای مختلف را بشنوید. در واقع سواد رسانهای مانند نوعی تغذیه است و تنها کسی که مهارت خوبی در این زمینه دارد میتواند به فرد در تشخیص درست نوع تغذیه کمک کند. در غیر این صورت فرد دچار مسمومیتهای فکری و ذهنی میشود و قدرت تشخیص درست از نادرست را از دست خواهد داد.
همچنین با استفاده از تکنیکهای سواد رسانهای، اخبار درست و نادرست را تشخیص میدهید و کمتر تحت تاثیر شبکههای اطلاعاتی مختلف قرار میگیرید. علاوهبر اینها برای حضور در فضای مجازی و انتشار محتوا هم به سواد رسانهای نیاز دارید. به طور کلی میتوان گفت که هدف از آموزش سواد رسانهای، کمک به افراد در سنین مختلف است تا عادتهایی نظیر سئوال پرسیدن و مهارتهای بیان خود را توسعه دهند. ما در این مقاله سعی داشتیم شما را با این علم و مهارتهای آن بیشتر آشنا کنیم. امیدواریم با استفاده از این مهارتها، تجربۀ بهتری از حضور در شبکههای اجتماعی و استفاده از کانالهای خبری و آموزشی مجازی داشته باشید.
منابع
https://thelibrary.org/blogs/article.cfm?aid=5455&lid=0
https://www.commonsensemedia.org/news-and-media-literacy/what-is-media-literacy-and-why-is-it-important
https://farsi.khamenei.ir/others-note?id=9003
https://sproutsocial.com/insights/digital-literacy/
https://motamem.org/سواد-رسانه-ای/
https://sites.google.com/site/businessmanagementwithict12/digital-identity/media-literacy
https://fa.wikipedia.org/wiki/سواد_رسانه%E2%80%8Cای