چگونه برای بلک فرایدی آماده شویم؟

امروزه از بلک فرایدی (Black Friday) می‌توان به عنوان بزرگترین رویداد خرید در جهان یاد کرد. این رویداد که پس از روز شکرگزاری در روز جمعه برگزار می شود، با تخفیف‌های ویژه در طیف گسترده‌ای از کالاها و خدمات مشخص می شود. بلک فرایدی به‌سرعت به یکی از محبوب‌تر‌ین رویدادهای خرید در جهان تبدیل شده است. بلک فرایدی ۲۰۲۳ در ایران مصادف خواهد بود با دوم و سوم آذر ماه. با توجه به نزدیک شدن به بلک فرایدی، در این یادداشت به تاریخچه و ماهیت بلک فرایدی می‌پردازیم و با مرور برخی از کمپین‌های موفق بلک فرایدی در ایران، به ظرفیت‌های آن و اینکه چگونه می‌توان برای بلک فرایدی آماده شد خواهیم پرداخت.

تاریخچه بلک‌ فرایدی

به‌وجود آمدن بلک‌ فرایدی به صورت تدریجی بوده است و روز یا اتفاق خاصی سبب نام‌گذاری آن نشده است. اما اگر بخواهیم به تاریخچه بلک‌ فرایدی نگاهی داشته باشیم باید به حدوداً ۱۵۰ سال پیش بازگردیم. اولین استفاده ثبت شده از اصطلاح “بلک‌ فرایدی” نه به خرید تعطیلات پس از روز شکرگزاری، بلکه به بحران مالی اشاره دارد؛ جایی که به‌سبب بالا بردن قیمت طلا در آمریکا توسط دو نفر از بدنام‌ترین سرمایه‌داران وال استریت، منجر به سقوط بازار طلای ایالات متحده در ۲۴ سپتامبر ۱۸۶۹ شد. آن جمعه در سپتامبر، این توطئه سرانجام آشکار شد و بازار سهام را به سقوط آزاد سوق داد و همه را، از وال استریت تا کشاورزان، ورشکست کرد. از آن جمعه به‌عنوان جمعه سیاه یاد کردند.

حسابداران، ابداع‌کنندگان بلک فرایدی

اما پر‌تکرارترین داستانی که پشت بلک فرایدی وجود دارد و نزدیک به آن مفهومی است که امروزه می‌شناسیم بر‌می‌گردد به حسابداران در آمریکا. در گذشته، حسابداران برای ثبت سود و زیان خود از دو رنگ مشکی و قرمز استفاده می‌کردند. مشکی برای سود و قرمز برای زیان. فردای روز شکرگزاری، زمانی که حسابداران سود زیادی کسب می‌کردند، تمام حساب‌های خود را با جوهر مشکی می‌نوشتند. به همین دلیل، این روز را “جمعه سیاه” می‌نامیدند.

این روز آغاز خریدهای پیش از کریسمس بود و حسابداران از آن به عنوان نشانه‌ای از موفقیت تجاری خود استفاده می‌کردند. اما اولین بار در دهه ۱۹۵۰ بود که اصطلاح “بلک فرایدی” به طور خاص به خرید در روز بعد از شکرگزاری اشاره کرد. پلیس فیلادلفیا از هجوم افرادی که برای خرید در روز بعد از شکرگزاری به شهر می‌آمدند شکایت داشتند و آن را “بلک فرایدی” می‌نامیدند زیرا مجبور بودند جمعیت را کنترل کنند.

خرید سال نو در نیویورک (۱۹۱۰)

شروع کمپین‌های تبلیغاتی بلک فرایدی

از سال ۲۰۰۰ به بعد با دسترسی بیشتر افراد به اینترنت، آغاز به کار فروشگاه‌های اینترنتی و گسترش خرید آنلاین، کسب‌وکارهای آنلاین و همچنین آفلاین شروع به طراحی کمپین‌های تبلیغاتی در آمریکا کردند و بلک فرایدی تبدیل به یک رویداد شد. رویدادی که به مرور زمان به کشور‌های دیگر نیز رسید و کسب‌وکار‌ها از آن به عنوان فرصتی برای فروش بیشتر بهره بردند.

ورود بلک فرایدی به ایران

پس از گسترش و ورود بلک فرایدی به کشورهای دیگر از سال ۲۰۱۰ به بعد، در ایران نیز بلک فرایدی به‌عنوان فرصتی برای کسب‌وکارها جهت فروش بیشتر مطرح شد. اما اولین باری که یک کسب‌وکار، کمپین تبلیغاتی برای بلک فرایدی طراحی کرد، بامیلو بود. بامیلو در اواسط دهه نود کمپین خودش را تحت عنوان “حراجمعه” برای بلک فرایدی آغاز کرد. بامیلو در این کمپین، علاوه بر فعالیت در فضای دیجیتال، حضور پررنگی در سطح شهر تهران نیز داشت و توانست بیلبوردهای شهری را تسخیر کند و بلک فرایدی را معرفی کند.

تبلیغات محیطی «حراجمعه»

پس از بامیلو، دیجی‌کالا نیز توانست با کمپین «جمعه به خرید» بلک فرایدی را به مخاطبان ایرانی معرفی کند. دیجی‌کالا در این کمپین با ارائه پیشنهادهای جذاب، توجه مخاطبان را به خود جلب کند. البته دیجی‌کالا یک کمپین شخصی‌سازی شده خودش را طراحی کرد و این روند را در سال‌های بعد نیز ادامه داد. دیجی‌کالا برخلاف بامیلو، نامی از بلک فرایدی نبرد و تنها در طراحی پوستر از بادکنک مشکی رنگ استفاده کرد. می‌توان گفت که دیجی‌کالا از همان ابتدا به‌دنبال شخصی‌سازی بلک فرایدی برای خودش بوده است که در ادامه این یادداشت به آن می‌پردازیم.

«جمعه به خرید»

بلک فرایدی چه ظرفیت‌هایی دارد و چطور می‌توان از آن بهره برد؟

برای پاسخ به این سوال، لازم است تا بار دیگر بر گسترش و تثبیت بلک فرایدی در ذهن مخاطبان تأکید کنیم. امروزه در دنیایی زندگی می‌کنیم که فضای فرهنگی و رویدادهای مختلف در تمام دنیا بر روی یکدیگر تاثیر می‌گذارند. به واسطه گسترش و دسترسی به فضای مجازی و همچنین مارکتینگ موفق برندهای مختلف در دنیا، امروزه کاربران ایرانی نیز از رویدادهای گوناگون دنیا باخبر می‌شوند. به طور مثال می‌توان به توجه کاربران ایرانی به Apple event اشاره کرد. بلک فرایدی را نیز باید به مثابه یک رویداد در نظر گرفت؛ یک مناسبت؛ مناسبتی که کاربر ایرانی در فضای مجازی شاهد آن در دیگر نقاط جهان خواهد بود. به همین واسطه می‌توان از این توجه استفاده کرد و با طراحی کمپین‌ و طرح‌ریزی یک برنامه درست برای بلک فرایدی از ظرفیت‌هایی که بلک فرایدی در خود دارد استفاده کرد.

چگونه باید برای بلک فرایدی آماده شد؟

برای بهره بردن از ظرفیت‌های بلک فرایدی باید استراتژی مناسبی را طرح‌ریزی کرد.

توجه به زمان داشته باشید

برای ایجاد کمپین بلک فرایدی باید توجه داشت تا با شروع تبلیغات پیش از بلک فرایدی، مخاطبان را آگاه و آماده کنید. از یک ماه قبل از بلک فرایدی باید مقدمات و طرح‌ریزی معرفی کمپین را آغاز کرد و حضور و فعالیت کمپین را در یک هفته پیش از بلک فرایدی به اوج رساند. البته توجه داشته باشید که با اعلام زودهنگام، باعث نشوید تا فروش روتین و معمول خود را به‌دلیل بلک فرایدی از دست بدهید.

رفتار مصرف‌کنندگان را تحلیل کنید

با تحلیل رفتار مصرف‌کنندگان، سعی کنید بازدهی کمپین خود را در فروش و دیده‌ شدن بالا ببرید. مخاطب خود را شناسایی کنید و کالا و خدمات هدف‌مندی را در بلک فرایدی ارائه کنید.

مشتری را راغب به خرید کنید

با ارائه پیشنهادهای جذاب، مشتری را راغب به خرید کنید. در سال ۲۰۱۸، تحقیقی در مورد دلیل ورود افراد به سایت‌های خرید آنلاین و دلیل ترک فرآیند خرید در میانه راه انجام شد. نتایج این تحقیق نشان داد که بیشترین دلیل ترک فرآیند خرید، هزینه ارسال با سهم ۵۵ درصدی بوده است. می‌توانید با آفرهای گوناگون مثل ارسال رایگان، مشتری را راغب به خرید کنید.

فرصت خرید محدود است

توجه داشته باشید که مشتری‌ها باید از محدودیت زمانی پیشنهادها و همچنین محدودیت تعداد کالاها مطلع باشند.

خلاق باشید و بلک فرایدی را شخصی‌سازی کنید

آیا به تراکت‌‌های تبلیغاتی‌ای که در خیابان به دست شما می‌دهند دقت کرده‌اید؟ یا از گرفتن آن‌ها امتناع می‌ورزید و یا کمی جلوتر آن را در کنار بقیه تراکت‌ها در سطل زباله می‌اندازید. سعی کنید کمپینی خلاقانه داشته باشید تا مخاطب را به خود جذب کنید و کمپین‌تان در قامت یک تراکت رها شده در گوشه خیابان قرار نگیرد. با شخصی‌سازی بلک فرایدی برای خود می‌توانید بر برند خود تأکید کنید. بلک فرایدی در ایران به دلیل نداشتن توجیه و فلسفه‌ای که پشت بلک فرایدی برای مشتریان غرب وجود دارد (خرید سال نو) به خودی خود جذابیتی برای مخاطب ایرانی ندارد. اما می‌توانید با شخصی‌سازی آن و برساخت جدیدی از بلک فرایدی مخاطب را به خود جذب کنید. یکی از نمونه‌های خوب شخصی‌سازی بلک فرایدی «جمعه نارنجی» سفر مارکت است.

به بلک فرایدی عمیق‌تر نگاه کنید

هدف را صرفاً فروش قرار ندهید. بلک فرایدی یکی از مناسبت‌هایی است که در سال می‌توانید به آن توجه کنید. در کنار فروش، سعی کنید تا با تحلیل داده‌هایی که دریافت می‌کنید خود را برای مناسبت‌های پیش‌رو آماده کنید.

شبکه‌های اجتماعی را جدی بگیرید

از شبکه‌های اجتماعی غافل نشوید و با اطلاع‌رسانی‌های متعدد از کمپین خود، مشتریان را باخبر سازید. شبکه‌های اجتماعی به‌واسطه‌ی قابلیت اشتراک‌گذاری توسط کاربران می‌تواند باعث بیشتر دیده شدن کمپین شما شوند. همچنین برای بیشتر دیده شدن کمپین‌تان می‌توانید از اینفلوئنسر مارکتینگ نیز استفاده کنید.

نسخه‌ موبایل سایت خود را بهینه کنید

تحقیقات نشان می‌دهد که اکثر خریدهای آنلاین از طریق موبایل انجام می‌شود. بنابراین سعی کنید سایت خود را موبایل فرندلی سازید.

تخفیف، تخفیف، تخفیف

فراموش نکنید که ماهیت اصلی بلک فرایدی تخفیف است. بلک فرایدی بدون تخفیف‌های ویژه معنایی نخواهد داشت. بنابراین سعی کنید دچار این خطا نشوید که به دنبال طراحی کمپین‌های خلاقانه بروید اما از اعمال تخفیف‌های ویژه غافل شوید.

نمونه‌ کمپین‌های بلک فرایدی در ایران

در ادامه نگاهی به کمپین‌هایی که در این چند سال از سوی کسب‌وکارها برای بلک فرایدی طراحی شده‌ بودند می‌اندازیم.

کمپین ۹۹/۹/۹ دیجی‌کالا

دیجی‌کالا در سال ۹۹ از تاریخ رند ۹۹/۹/۹ برای کمپین خود استفاده کرد و همچنین بر روی کالاهای منتخب از ۹ تا ۹۹ درصد تخفیف قرار داد. در گزارش نهایی دیجی‌کالا از این کمپین آمده است که بیش از ۳٫۴۰۰٫۰۰۰ کالا توسط بیش از ۵۰۰٫۰۰۰ مشتری خریداری شده است، همچنین استان‌ تهران، اصفهان، البرز، فارس و خراسان رضوی پرخریدترین استا‌ن‌ها بوده‌اند.

جمعه نارنجی ۲

سفرمارکت دومین حراج بلیط هواپیما و تور مسافرتی خود را با عنوان «جمعه نارنجی ۲» برگزار کرد. بر اساس آمار، بازدیدکنندگان وب‌سایت سفرمارکت و صفحه لندینگ جمعه نارنجی ۲ در این کمپین از مرز ۲ میلیون گذشت. این آمار نشان می‌دهد که این کمپین توانسته است توجه کاربران را به خود جلب کند. همچنین سفر مارکت برای این کمپین در بخش شبکه‌های اجتماعی، از اینفلوئنسر مارکتینگ نیز بهره برد.

کمپین سیاجمعه بانی‌مد

بانی‌مد که یک فروشگاه در زمینه پوشاک و لوازم آرایشی بهداشتی و بهداشتی است، در سال ۹۹ با کمپین «سیاجمعه» به استقبال بلک فرایدی رفت. بانی مد با اعمال ۵۰ درصد تخفیف بر روی تمام محصولاتش، بلک فرایدی را برای مشتریان جذاب ساخت. نکته‌ای که خرید از این فروشگاه که آن را برای مشتریان جذاب می‌کرد؛ این بود که پس اعمال از تخفیف ۵۰درصدی روی تک‌تک محصولات، در آخر نیز یک تخفیف ۴۰درصدی کلی روی خرید آن‌ها اعمال می‌شد. هم‌چنین بانی‌‌مد امکان تعویض یا بازگرداندن کالا تا ۷ روز را برای کاربرانش فراهم نمود.

بلک فرایدی در ایران، منطق رفتاری ندارد

بلک فرایدی در کشورهایی که سال نو میلادی را جشن می‌گیرند‌، برای خریداران منطق رفتاری دارد. خریداران ‌می‌توانند با خرید در حراجی‌های بلک فرایدی به استقبال سال نو بروند. اما در ایران بلک فرایدی در آذر ماه است و فصل خرید ایرانیان نیست. مشتریان صرفا می‌توانند از تخفیف‌های این رویداد استفاده کنند و کسب‌وکارها با حاشیه سود کمتری، فروش خود را بیشتر کنند. اما ‌می‌توان بلک فرایدی را برای مشتریان ایرانی به مناسبت‌های دیگری گسترش داد که برای خرید مشتری منطق رفتاری وجود داشته باشد؛ مانند شب یلدا، سال نو و کمپین‌های بازگشت به مدرسه.

از سوی دیگر، تفاوت دیگری که بلک فرایدی در ایران با کشور‌های دیگر دارد در این است که در ایران برخلاف کشورهای دیگر، عمدتاً فروشگاه‌های آنلاین و کسب‌وکارهای دیجیتال به بلک فرایدی می‌پردازند و حضور فروشگاه‌های حضوری در بلک فرایدی بسیار کم‌رنگ است. کسب‌وکارهای آفلاین می‌توانند از این فرصت استفاده کنند تا فروش خود را قوت ببخشند.

در آخر، ماهیت وجودی بلک فرایدی را که تخفیف است فراموش نکنید. ستون اصلی کمپین‌ بلک فرایدی شما باید تخفیف باشد. همچنین شخصی‌سازی کردن بلک فرایدی را برای کسب‌وکار خود از یاد نبرید.