تبلیغات دور زمین و جنجال کپی‌رایت در زمین فوتبال در بازی افتتاحیه لیگ برتر

به گزارش دی‌ام برد، روز گذشته در جریان بازی استقلال سپاهان، شاهد اتفاقاتی بودیم که به نوبه خود برای جهان مارکتینگ و تبلیغات نیز، اتفاقات حائز اهمیتی هستند. داستان حق پخش مسابقات تیم‌های لیگ ایران و کشمکشی که در این خصوص با صداوسیما وجود دارد چیز تازه‌ای نیست. با شروع شدن لیگ برتر امسال نیز، دوباره تنش‌ها حول این داستان آغاز شد و ماجرا را تا نقض حق کپی‌رایت پیش برد.

در روز 20 مرداد 1401 باشگاه استقلال اعلام کرد که از این پس، امکان حضور دوربین‌های تلویزیونی برای تصویربرداری از مسابقات خانگی (به جز پخش زنده مسابقات) وجود نخواهد داشت و تصویربرداری از نشست‌های خبری قبل و بعد از مسابقاتی که به میزبانی استقلال برگزار می‌شود نیز، شامل این ممنوعیت است. این مسئله آنقدر جدی بود که در بازی روز گذشته استقلال-سپاهان، یک ضدحمله بر علیه باشگاه استقلال انجام شد و اجازه ورود دوربین‌های باشگاه استقلال به زمین را ندادند. (منبع)

ماجرا اما همین‌جا تمام نشد و کار به جای باریک‌تری رسید؛ جایی که پای درآمد باشگاه استقلال نیز به میان می‌آمد. در ادامه بازی، صداوسیما پخش زنده این مسابقه را به نحوی انجام داد که تبلیغات دور زمین که جایگاه تبلیغات محیطی استقلال است، در پخش دیده نمی‌شد. چنین حرکتی آن هم برای باشگاهی که در سال گذشته اعلام کرد در هر بازی‌ای که میزبان است، 10 میلیارد برای تبلیغات محیطی دریافت می‌کند، کشنده و غیرمنصفانه است.

کپی‌رایت در زمین فوتبال؟

در دنیای تبلیغات، کپی‌رایت بخش مهمی از زمینه تولید محتواست و در ایران هم، با وجود اینکه قوانین سفت‌وسختی در این زمینه وجود ندارد، رعایت آن در زمینه‌هایی مثل تلویزیون و حق پخش، کمی ضروری‌تر می‌شود. یکی از اتفاقات بازی دیروز استقلال سپاهان که این تنش را بیشتر هم کرد، نوشته‌های دور زمین بود که انتقادهایی به صداوسیما و تلوبیون را در برمی‌گرفت: «پخش غیرمجاز اینترنتی مسابقات، تضییع حقوق باشگاه استقلال و سهامداران». یکی دیگر از تلاش‌های استقلال برای رساندن صدای خود به مسئولان، نامه‌ای بود که پیش از بازی در صفحه اینستاگرام باشگاه قرار گرفت. دو خواسته اصلی باشگاه از صداوسیما و مسئولین، شامل موارد زیر بود:

1. عدم پخش گزیده بازی‌ها و گل‌های به ثمر رسیده دو تیم در بخش‌های خبری و برنامه‌هایی مثل فوتبال برتر، شب‌های فوتبالی، ورزشگاه و…
2. عدم پخش زنده یا غیرزنده بازی‌های دو تیم در پلتفرم‌ تلوبیون و تلویزیون‌های اینترنتی

در پاسخ به این انتقاد، صداوسیما تلاش کرد تا این قسمت از دور زمین را سانسور کند و کیفیت پخش بازی به همین دلیل به شکل قابل توجهی افت کرد. با وجود اینکه پرداختن به چنین موضوعی نیاز به باز کردن چندوچون روابط صداوسیما و باشگاه‌ها و همچنین، باخبر بودن از نحوه بسته شدن قراردادها در خصوص حق پخش دارد، اما این سوال ساده برقرار است: چرا باید باشگاهی حاضر باشد از تبلیغات محیطی خودش که برایش درآمد به همراه دارد صرف نظر کند و از بسترهای تبلیغات برای مخابره انتقادش بهره ببرد؟

فتاحی معاون باشگاه پیش‌تر در سال گذشته اعلام کرده بود که از مجموع ده بازی، 130 میلیارد از جایگاه‌های تبلیغاتی متعلق به باشگاه استقلال درآمد کسب کرده است که البته 30 درصد از آن، حق سازمان لیگ و مسئولات برگزاری بازی‌هاست. چنین صحبتی نشان از نوعی توافق دارد؛ حال اینکه در خلال بازی استقلال سپاهان، نه‌تنها به نظر نمی‌آمد توافقی در خصوص تبلیغات محیطی دور زمین با باشگاه وجود داشته باشد، بلکه حتی مسئله حق پخش نیز به آن اضافه شد.

قطعه گمشده پازل!

تلوبیون به عنوان پلتفرم پخش زنده تلویزیون، در جنجال به‌وجودآمده نقش مهمی دارد. در حالی که همین امسال گوگل خبر از حذف لینک‌های نماوا، فیلیمو و تلوبیون از نتایج داد و پیش‌تر آپارات و فیلیمو نیز از گوگل‌پلی حذف شده بودند، پیش آمدن چنین تنشی، نشان می‌دهد که هنوز برای کپی‌رایتینگ چارچوب کامل و دقیقی نداریم. در بازی استقلال سپاهان نیز، اولین مسئله که شروع همه ماجرا بود، این صحبت از سمت باشگاه استقلال بود که پخش آنلاین و بی‌اجازه مسابقات در بستر تلوبیون، امر مورد قبولی برای باشگاه نیست. به همین خاطر هم بود که پس از عدم موفقیت در جلوگیری از ورود دوربین‌ها به زمین، انتقاد خود را در جایگاه تبلیغات دور زمین به گوش مسئولان رساندند. پاسخ صداوسیما به این اظهار نظر پایین آوردن کیفیت پخش بود، همچنین به نظر می‌رسد که باید منطق کپی‌رایت را در همه ابعادی که تبلیغات و محتوا در آن جایی دارد، تقویت کرد.

چیزی مشابه کشمکش باشگاه استقلال با مسئولان را در خصوص حق پخش تلویزیونی، به مراتب در بسترهای دیگر نیز می‌بینیم. پیش‌تر تصور می‌شد که رخ دادن نقض کپی‌رایت صرفا محدود به جامعه نویسندگان، فعالان و تولیدکنندگان محتوا در بسترها دیجیتال و صاحبان رسانه و کسب‌وکار می‌شود. حال آنکه می‌بینیم هرجا ردپایی از تبلیغات یا ایجاد محتوایی یونیک وجود داشته باشد، یک جای خالی در پازل مناسبات آن شکل می‌گیرد و آن جای خالی، مربوط به «کپی‌رایت» و چگونگی برخورد بازیگران بیرونی با آن اثر و اصطلاحا صاحبانش می‌شود.

حالا که حتی در زمینی به بزرگی زمین فوتبال هم جایی برای کپی‌رایت و رعایتش نیست، باید به دنبال ایجاد گفتمانی باشیم که در آن می‌توان از اهمیت این مسئله، خصوصا در ارگان‌ها و بخش‌های بزرگی مثل صنعت فوتبال و صداوسیما سخن گفت.