چرا در زمان‌های بحران اهمیت تحقیقات بازار چند برابر می‌شود؟ (راهنمای تحقیق بازار برای شروع کسب‌وکار در زمان بحران)

بحران‌ها همیشه مانعی برای شروع کسب‌وکارها محسوب می‌شدند. اگر شما هم در حال حاضر به خاطر به وجود آمدن بحرانی احساس سردرگمی می‌کنید و نمی‌دانید چطور باید کسب‌وکار جدیدی را شروع کنید یا آن را ادامه دهید باید حتما این مقاله را بخوانید.
بحران‌هایی مانند کرونا یا بحران‌های اقتصادی همیشه زنگ خطری برای صاحبان کسب‌وکار بوده‌ است. در چنین مواقعی تصمیم‌گیری بسیار دشوار یا گاها خطرناک می‌شود.

اما تعریف بحران از منظر کارستن پدرسن در ساینس دایرکت این است:

«سلسله‌ای از وقایع که در صورت درست مدیریت نشدن، ممکن است نتایج منفی جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشند.»

در این صورت ساخت بازار جدید یا راه‌اندازی کسب‌وکاری جدید به نظر یکی از منطقی‌ترین راه‌ها برای دور شدن از نتایج منفی بحران می‌آید.
اما مدیران رده بالا همه می‌دانند که برای راه انداختن کسب‌وکاری نو یا تغییر به سمت بازاری جدید باید تحقیقات بازار را جدی‌تر پیش برد تا میزان ریسک و شکست‌های بعدی کاهش یابد.
در این مقاله قرار است درباره تحقیقات بازار و اهمیت و چگونگی انجام آن صحبت کنیم و راهنمای کاملی برای تحقیق بازار در زمان بحران ارائه دهیم.

چرا باید در زمان بحران به تحقیقات بازار بیشتر اهمیت دهیم؟

در هر بحرانی ممکن است بخشی از کسب‌وکارها بیش از بقیه درگیر شوند. مثلا در بحران کرونا کسب‌وکارهای اینترنتی شرایط بسیار خوبی داشتند و هر کسب‌وکاری که به سرعت از فضای آنلاین بهره‌مند شد و در واقع استراتژی مدیریتی خود را بر فروش آنلاین گذاشت توانست سود خوبی نصیب خود کند اما در همان زمان کسب‌وکارهای گردشگری با مشکلات بزرگی مواجه شدند و حتی برخی ورشکسته شدند.

یکی از استراتژی‌های تاثیرگذار در زمان ایجاد بحران تعییر بازار یا شکل‌دهی بازاری جدید است. در نگاه سنتی، بازار امری قطعی و ثابت است و بازاریابی هم کاری مشخص بر اساس شرایط بازار است. در صورتی که نخواهیم این نگاه سنتی به بازار را داشته باشیم و مدیریت بحران درستی انجام دهیم باید به بازار به عنوان امری نگاه کنیم که نیازمند ساخته شدن است و ممکن است توسط یک شرکت ساخته شود یا اکوسیستمی آن را بسازد.

اما داشتن چنین نگاهی در زمان بحران بسیار سخت به نظر می‌رسد چرا که به اندازه کافی آینده بازارهای مختلف نامعلوم است و پیش‌بینی حوادث آینده بسیار سخت به نظر می‌رسد.

بنابراین اهمیت تحقیقات بازار در این زمان بیش از قبل خود را نشان می‌دهد. تحقیق بازار چه برای ایجاد کسب‌وکاری کوچک چه برای تصمیم‌گیری درباره روندهای پیشین کسب‌وکار فواید زیر را دارد:

1. افزایش آگاهی درباره تغییرات نوع نگاه مخاطب

زمان‌هایی که همه عصبانی هستند یا در تنش به سر می‌برند، احساسات، نیازها و علایق هم تغییر می‌کنند. شاید تا همین چند هفته پیش مشتریان شما بر اساس احساس خود تصمیم میگرفتند که از شما خرید کنند اما امروز بر اساس بودجه و نیازهای اقتصادی‌شان دست به خرید می‌زنند.

اینکه بدانید نوع نگاه مخاطب‌های شما در زمان‌های بحران چطور تغییر کرده است به شما کمک می‌کند راحت‌تر نیازهای آن‌ها را بسنجید و بر اساس آن راهکاری جدید ارائه دهید.

2. افزایش قدرت پیش‌بینی به عنوان بازاریاب

زمانی‌که به عنوان بازاریاب در سازمانی باشید اینکه بدانید رقبا چه تغییری کرده‌اند یا آیا رقیب جدیدی پیدا کرده‌اید،‌ نظرات مخطب‌هایتان چه تغییری کرده است، قوانین و ساختارهای جدید چه تاثیری روی آن‌ها گذاشته است، شما را تبدیل به بازاریابی با قدرت پیش‌بینی و قوه پیش‌برندگی تبدیل می‌کند.

3. شناخت و کشف فرصت‌های جدید

همیشه فرصت‌های جدید در پشت پرده‌ مخفی است و شما برای پیدا کردن آن باید پرده‌ها را کنار بزنید، کمی بیشتر جستجو کنید تا از نیازهای جدید پرده بردارید. برای این‌که فرصت‌های جدید و بالقوه بازار کار خودتان را کشف کنید لازم است تحقیقات بازاریابی را با دقتی بیشتر انجام دهید.

4. افزایش قدرت تصمیم‌گیری

زمانی‌که مدیران با داده‌های مستند روبرو باشند و حقایق را ببینند مسلما راحت‌تر هم می‌توانند تصمیم‌بگیرند. تصمیم‌گیری از میان مه و غبار نه تنها عاقلانه و منطقی نیست بلکه ریسک‌های زیادی را با خود به همراه دارد.

5. مدیریت و راهبری بهتر کسب‌وکار

در زمان‌های بحران ممکن است سازمان‌ها دستخوش تغییرات زیادی شوند تا بتوانند پابرجا بمانند. یکی ممکن است نیروهایش را تعدیل کند، ‌دیگری ممکن است میزان حقوق کارمندان خود را کاهش دهد و حتی برخی ممکن است کسب‌وکارشان را تعدیل کنند. در همین زمان هم کسب‌وکارهایی هستند که با ایجاد تغییر سریع و به موقع در بازار کسب‌وکارشان خود را از مهلکه نجات می‌دهند و درگیر بحران و عواقب مستمر آن نمی‌شوند. در صورتی‌که مدیری داده‌های دست اول و به روز داشته باشد و بتواند بر اساس آن به بازار جدیدی ورود کند یا فرصتی جدید خلق کند قطعا سرانجام آن رضایتمندی خود او و کارکنانش خواهد بود.

چطور با کمترین هزینه موثرترین تحقیقات بازار را انجام دهیم؟

همان‌طور که می‌دانید منابع تحقیقات بازار به دو دسته منابع اولیه و منابع ثانویه تقسیم می‌شوند. منابع اولیه تحقیقات بازار، اطلاعات دست اول، به روز،‌ قابل اتکا و سودمند در اختیارتان قرار می‌دهند اما ممکن است برای به دست آوردن آن‌ها نیاز باشد هزینه‌ای پرداخت کنید.

از سوی دیگر منابع ثانویه با وجودی‌که در بسیاری موارد کم هزینه‌تر یا رایگان به دست می‌ایند، به روز نیستند و در مواقع بحران ممکن است حتی کارامد هم نباشند.

از جمله منابع اولیه کم‌هزینه تحقیقات بازار می‌توان به پرسشنامه‌های تحقیقات بازار اشاره کرد. انجام مصاحبه یا جمع‌آوری اطلاعات میدانی در زمان بحران نیز نمی‌توانند جزو گزینه‌های مطلوب باشند چراکه علاوه بر هزینه‌های بسیاری که دارند اطلاعات را به سرعت در اختیار کسب‌وکار قرار نمی‌دهند و این در حالی‌است که ما در شرایط بحرانی نیازمند اقدام و تصمیم‌گیری سریع و صحیح هستیم.

انجام تحقیقات بازار به کمک نرم‌افزارهای ساخت پرسشنامه آنلاین هم بسیار مقرون به صرفه است و هم نتایج را در چشم به هم زدنی در اختیار شما قرار می‌دهد.

برای انجام تحقیقات بازار در چنین شرایطی کافیست کمی ابتدا مطالعه کنید و سپس پرسشنامه تحقیقات بازاری به صورت آنلاین بسازید و آن را در میان مخاطب‌های خود پخش کنید. سپس به کمک داده‌های به دست آمده از آن تصمیم‌گیری کنید.

انواع پرسشنامه‌ تحقیقات بازار

پرسشنامه‌های تحقیقات بازار معمولا یکی از ۴پی بازاریابی یعنی place‌ یا مکان را ارزیابی می‌کنند اما پرسشنامه تحقیقات بازاریابی هر ۴پی را می‌سنجد و مفاهیم بزرگتری از جمله موارد زیر را در بر می‌گیرد:

1. Product کالا یا خدمات
2. Price هزینه‌ای که مشتری می‌پردازد
3. Place مکانی که محصول را در آن بازاریابی می‌کنیم
4. Promotion تبلیغات و روابط عمومی

در واقع در پرسشنامه تحقیقات بازار ما با تعداد محدودتری از سوالات در ارتباط هستیم اما پرسشنامه تحقیقات بازاریابی سوال‌های بیشتری را از جنبه‌های مختلفی بررسی می‌کند. شما باید بسته به نیازتان و پاسخ‌های که می‌خواهید، تصمیم بگیرید که چه سوال‌هایی از مخاطبان خود بپرسید. از جمله انواع پرسشنامه‌های تحقیقات بازار و تحقیقات بازاریابی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. پرسشنامه عمومی تحقیقات بازار: در این پرسشنامه سوالاتی عمومی و کلی درباره بازار،‌ دید مخاطب از برند،‌ نیازهای او،‌ نوع نگاه و نوع احتیاجاتش سوال می‌شود. شما می‌توانید نمونه پرسشنامه تحقیقات بازار را در پرس‌لاین به صورت آماده و آنلاین تهیه کنیدو مثلا این سوال‌ها را از مخاطب خود بپرسید:
   • پس از بحران به وجود آمده ترجیح می‌دهید خریدهای خود را آنلاین انجام دهید یا حضوری؟
   • از یک تا ده چقدر در سبدخرید شما نیاز به خرید محصولات ما را احساس می‌کنید؟
   • چه عاملی شما را از خرید محصولات ما منصرف می‌کند؟
2. پرسشنامه تست محصول جدید: اگر قصد دارید محصول جدیدی را وارد بازار کنید باید پیش از آن پرسشنامه تست محصول جدید را برای عده‌ای از مخاطب‌های خود ارسال کنید و عکس‌العمل آن‌ها را پیش ورود این محصول به بازار بسنجید. برای ساخت سوال‌های پرسشنامه تست محصول جدید باید ابتدا محصول خود را به درستی تعریف کنید و سپس ببینید چقدر مخاطب‌های شما منتظر ورود این محصول به بازار هستند یا چقدر از آن استقبال خواهند کرد.
3. پرسشنامه قیمت‌گذاری: شاید در زمان بحران نیاز باشد که در قیمت‌گذاری محصولات خود تجدید نظر کنید و قیمت‌های جدیدی برای خروج از بحران ارائه دهید. اما اینکه چقدر مخاطبان شما آماده این قیمت‌گذاری هستند یا چقدر حاضرند بابت کالای شما پرداخت کنند همیشه سوالی مبهم است. به همین منظور لازم است پیش از تغییر قیمت تست قیمت‌گذاری محصولات خود را انجام دهید.
4. پرسشنامه شناخت پرسونای مشتری: ممکن است در زمان بحران پرسونای مخاطب شما تغییر کند یا نظرات و رویه‌های فکری او دستخوش چالش شود. برای همین تکمیل یک پرسشنامه شناخت پرسونای مخاطب در زمان‌های بحران برای تصمیم‌گیری‌های آتی می‌تواند مانع بروز خطا شود.

تعداد پرسشنامه‌های تحقیقات بازار و بازاریابی بسیار زیاد است و در موارد مختلف بسته به نوع بحران به وجود آمده یا نوع استفاده شما ممکن است کاربردهای متفاوتی هم داشته باشد. شما می‌توانید انواع نمونه پرسشنامه آماده تحقیقات بازاریابی را در پرس‌لاین ببینید و به کمک آن ساخت پرسشنامه خود را انجام دهید.

معرفی نرم‌افزار تحقیقات بازار

معمولا اولین سوالی که در زمان بحران برای مدیران به وجود می‌آید این است که چطور در کوتاه‌ترین زمان و با کمترین هزینه ممکن تصمیم‌گیری صحیحی انجام دهم و به نتیجه‌ای قابل اعتماد دست پیدا کنم.

استفاده از نرم‌افزارهای آنلاین این روزها به ابزارهایی کمک‌کننده تبدیل شده‌اند. یکی از این ابزارها پرس‌لاین است. پرس‌لاین به عنوان نرم‌افزار تحقیقات بازار آنلاین به شما این امکان را می‌دهد که پرسشنامه‌های خود را در لحظه بر بستر وب ایجاد کنید، آن‌ها را برای مخاطبان خود بفرستید و گزارش‌های آنی را تحلیل کنید.

در نهایت

بحران‌ها هیچ‌گاه پایدار نبوده‌اند و بالاخره زمانی هم می‌رسد که وضعیت ثبات و آرامش پدیدار می‌شود اما برای اینکه تغییری کوچک وضعیت کسب‌وکار شما را به وضعیت بحرانی دچار نکند باید بتوانید سریع‌تر تصمیمی استراتژیک بگیرید و تغییراتی در مدیریت کسب‌وکار خود ایجاد کنید. برای این‌که تغییرات نتایج مطلوبی داشته باشند باید بر داده‌های قابل اعتماد اتکا کنید. با انجام تحقیقات بازار می‌توانید متر و معیاری دقیق‌تر برای تغییرات کسب‌وکار خود تعریف کنید و از وضعیت بحرانی دور بمانید.