بحران نیروی کار متخصص در حوزه بازاریابی جدی است

قابل انکار نیست که مارکتینگ یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر کسب‌وکاری بوده و نقش مهمی را در رشد و موفقیت آن ایفا می‌کند. با این حال، در سال‌های اخیر پیدا کردن نیروی متخصص در این حوزه به یکی از چالش‌های جدی تبدیل شده است. تغییرات سریع در فناوری، ظهور ابزارهای جدید، نیاز به مهارت‌های متنوع و از همه مهم‌تر موضوع مهاجرت باعث شده‌ که بسیاری از شرکت‌ها با کمبود نیروی کار ماهر مواجه شوند.

در این گزارش، به بررسی دلایل این بحران و چالش‌هایی که در مسیر استخدام نیروی متخصص وجود دارد، می‌پردازیم. همچنین، نظرات کارشناسان این حوزه را درباره تغییرات مهارتی و راه‌حل‌هایی که می‌توان برای بهبود این وضعیت ارائه داد، مرور خواهیم کرد. در این گزارش مصی مقدسی Head of Marketing زرین‌رویا، روشنک اصل شریف اچ‌آر مارکتینگ دیجی‌کالا، آسیه حاتمی بنیان‌گذار و مدیرعامل ایران‌تلنت و پویان عطاآبادی مدیرعامل ایران کارت به شرح و تحلیل این موضوع پرداخته‌اند.

با بحران نیروی متخصص در مارکتینگ مواجهیم

مصی مقدسی Head of Marketing زرین‌رویا دراین رابطه در گفت‌وگو با دی‌ام برد اشاره می‌کند: «در حدود ۵ سال اخیر، دانش مارکتینگ در ایران تغییر بسیار زیادی داشته و به‌تدریج در حال نزدیک‌شدن به رنج مهارت‌هایی است که یک مارکتر در کل دنیا باید داشته باشد. امروزه، باوجود یک محیط بسیار پویا و تغییراتی که هر لحظه در حال اتفاق‌افتادن است (مثل ظهور پلتفرم‌های جدید و اضافه‌شدن مهارت‌های مختلف) یک مارکتر باید رنج وسیع و ترکیبی از مهارت‌ها را داشته باشد. به طور مثال درگذشته، کارکردن با یک شرکت خوب خارجی برای مهارت‌های تکنیکال نکته بسیار بزرگ و مثبتی بود؛ اما اکنون داشتن دانش تحلیل داده الزامی بوده و مارکتینگ داده‌محور اهمیت بسیار زیادی پیدا کرده است. باید از داده‌ها برای خلق پیام بهتر، حل مسئله و شناسایی نیاز مصرف‌کننده استفاده کرد.»

مصی مقدسی

او ادامه داد: «داشتن دانش دیجیتال نیز در این حوزه الزامی است. باید سئو، SEM، شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های جدید را بلد بود و از طرفی دیگر باید خلاقیت خاصی را در محتوا پیاده کرد. مهارت داستان‌سرایی نیز برای مارکتر بسیار مهم است. هوش مصنوعی در داخل کشور هنوز با دیگر کشورها فاصله زیادی دارد؛ اما با سرعت بالایی درحال‌رشد است پس یادگیری این مهارت نیز برای مارکتر الزامی است. مهارت‌های نرم نیز برای مارکتر از اهمیت بالایی برخوردارند. یک مارکتر، به‌ویژه در ایران، باید قدرت تصمیم‌گیری سریع و تطبیق‌پذیری بالا داشته باشد. ترکیبی از این مهارت‌ها برای موفقیت یک مارکتر مهم است.»

مقدسی با اشاره به این که باتوجه‌به نیازهای تقسیم‌بندی‌شده مصرف‌کننده‌ها، دانش مصرف‌کننده ارزش بسیار بالاتری پیدا کرده است، ادامه داد: «امروزه ما دیگر نمی‌توانیم یک پیام خاص را به همه مصرف‌کننده‌ها منتقل کنیم و روش‌های مختلفی برای به‌دست‌آوردن بینش مصرف‌کننده وجود دارد.»

او سرسخت‌ترین رقیب مارکت را در حال حاضر مهاجرت دانست و گفت: «ما عملاً داریم به مهاجرت می‌بازیم. با سیل مهاجرت نیروهای متخصص و جوان، پیداکردن نیروی کار متخصص سخت شده است. در همین راستا، آموزش نیز کمی کم‌عمق شده و برخی از فارغ‌التحصیل‌ها، کیفیت و عمق دانش قبلی را ندارند. به همین دلیل، با بحران نیروی متخصص در مارکتینگ مواجهیم. سرمایه‌گذاری بر جوان‌های بااستعداد اهمیت بسیاری دارد. دنیای دیجیتال عملاً راه دورکاری، فریلنسر و مشاوره را باز کرده و ما باید از این آپشن برای همکاری با افراد متبحر در سراسر دنیا استفاده کنیم. فریلنسری شاید بتواند در آینده، راهکار مشکل کمبود نیروی انسانی باشد.»

یکی از عوامل تشدیدکننده کمبود نیروی انسانی متخصص، مهاجرت است

روشنک اصل شریف، اچ‌آر مارکتینگ دیجی‌کالا نیز در گفت‌وگو با دی‌ام برد با اشاره به اینکه کمبود نیروی انسانی متخصص در حوزه بازاریابی یک واقعیت انکارناپذیر است، گفت: «اما این مسئله را باید در بستر تغییرات گسترده اقتصادی، اجتماعی و فناوری بررسی کرد. بازاریابی در دنیای امروز، دیگر یک حرفه صرفاً خلاقانه نیست، بلکه به دانش میان‌رشته‌ای از فناوری، تحلیل داده، و مهارت‌های ارتباطی نیاز دارد. این تحول سریع باعث شده که بسیاری از نیروهای انسانی به دلیل نداشتن مهارت‌های به‌روز یا عدم تطابق آموزش‌هایشان با نیازهای واقعی بازار، نتوانند در این حوزه به‌خوبی عمل کنند. یکی از عوامل تشدیدکننده این مشکل، مهاجرت نیروهای متخصص است. بسیاری از افراد ماهر به دلیل چالش‌های اقتصادی، محدودیت‌های حرفه‌ای و عدم وجود فرصت‌های رشد در داخل کشور، تصمیم به ترک ایران می‌گیرند. این پدیده نه‌تنها کمبود نیروی متخصص را عمیق‌تر کرده، بلکه فشار بیشتری بر کسانی که در این حوزه فعال هستند وارد می‌کند.»

روشنک اصل شریف

او ادامه داد: «راهکار این چالش نیازمند یک رویکرد چندجانبه است. از یک سو، باید سیستم آموزشی بازنگری شود تا آموزش‌های مرتبط با بازاریابی دیجیتال، داده‌محور و ابزارهای نوین را در اولویت قرار دهد. از سوی دیگر، شرکت‌ها باید با ایجاد شرایط بهتر کاری، افزایش امنیت شغلی و سرمایه‌گذاری در آموزش ضمن خدمت، نیروهای موجود را حفظ و تقویت کنند.»

مجموعه‌های آموزشی باید نیازهای صنعت را رصد کنند

 اصل شریف با تأکید بر نقش اساسی مجموعه‌های آموزشی گفت: «مجموعه‌های آموزشی نقشی اساسی در پر کردن شکاف میان دانش نظری و نیازهای عملی بازار کار دارند. یکی از مهم‌ترین اقداماتی که این مجموعه‌ها می‌توانند انجام دهند، به‌روزرسانی محتوای آموزشی و تأکید بر مهارت‌های عملی است. مهارت جویان باید فرصت تجربه عملی، کار با ابزارهای بازاریابی دیجیتال و تحلیل داده‌های واقعی را داشته باشند تا با آمادگی بیشتری وارد بازار کار شوند.»

 او ادامه داد: «این مراکز باید تمرکز خود را بر دو حوزه مهم معطوف کنند: نخست، آموزش ابزارها و فناوری‌های جدید، به‌ویژه آن‌هایی که با گسترش هوش مصنوعی در بازاریابی حیاتی شده‌اند. دوم، آموزش مهارت‌های نرم، از جمله ارتباط مؤثر، مدیریت زمان و کار تیمی که امروز بیش از هر زمان دیگری در موفقیت حرفه‌ای اهمیت دارند.  علاوه بر این، مراکز آموزشی می‌توانند با همکاری نزدیک با شرکت‌ها، فرصت‌های کارآموزی و پروژه‌های عملی فراهم کنند، پرداختن به این مسئله می‌تواند هم پلی برای ارتباط مهارت جویان با فرصت‌های شغلی شرکت‌ها باشد و هم دوره‌های آموزشی را با نیازهای بازار کار معنادارتر کند.»

 اصل شریف در پایان گفت: «در نهایت، مجموعه‌های آموزشی اگر بتوانند نیازهای صنعت را به طور مستمر رصد کنند و برنامه‌های آموزشی خود را براین‌اساس تنظیم کنند، قادر خواهند بود نیروی انسانی متخصص و آماده‌به‌کار تربیت کنند. این رویکرد نه‌تنها کمبود نیروهای ماهر را کاهش می‌دهد، بلکه زمینه‌ساز رشد و پایداری صنعت بازاریابی خواهد شد.»

حقوق متخصصین حوزه مارکتینگ حدود ۳۹ درصد در سال جاری افزایش یافته است

آسیه حاتمی بنیان‌گذار و مدیرعامل ایران‌تلنت در پاسخ به این سؤال دی‌ام برد که آمارها و داده‌ها چه روندی را در بازار کار حوزه بازاریابی نشان می‌دهند، گفت: «به‌طورکلی، امسال حقوق متخصصان حوزه مارکتینگ حدود ۳۹ درصد (به طور متوسط بین ۳۹ تا ۵۲ درصد) افزایش یافته است. درحالی‌که اکثر مشاغل در مجموع بین ۳۰ تا ۴۰ درصد، این افزایش را شاهد بوده‌اند. این موضوع نشان‌دهنده تقاضای بالای مارکت برای این نوع تخصص است.»

آسیه حاتمی

او ادامه داد: «در نیمه اول سال جاری، مارکت ایران رکود نسبی را تجربه کرد؛ اما از پاییز، بازار استخدام ۱۳ درصد رشد را شاهد بود. این رشد برای شغل‌های مارکتینگی ۲۰ درصد بوده است. در چند هفته اخیر به دلیل اتفاقات کلان سیاسی، اقتصادی و وضعیت دلار، بازار اشتغال و استخدام نسبت به ماه قبل حدود ۱۹ درصد افت کرده است. اما در همین دوران افت کل بازار، شغل‌های مارکتینگی حدود ۷ درصد رشد داشته‌اند.»

حاتمی با اشاره به این موضوع که بیشترین شرکت‌هایی که به‌دنبال جذب نیروی مارکتینگ‌اند، کسب و کارهای اینترنتی هستند،‌ گفت:« حدود ۲۵ تا ۲۷ درصد از موقعیت‌های شغلی آگهی‌شده برای جذب نیروی مارکتینگ را، کسب‌وکار‌های آنلاین و اینترنتی تشکیل داده‌اند‌»

آموزش نقش بسیار کلیدی در تحولات جدید متدها و ابزارهای حوزه بازاریابی دارد

پویان عطاآبادی، مدیرعامل ایران کارت، دررابطه‌با تغییرات نیازهای مهارتی بازاریابی طی چند سال اخیر به دی‌ام برد گفت: «مسئله‌ای که امروزه با آن مواجهیم، این است که به واسطه پیشرفت تکنولوژی، تغییرات جدیدی در رفتار مشتری و استفاده او از رسانه و پیش‌آمده و این موضوع باعث شده تا بازاریابان نیز از ابزارهای جدید به‌منظور همگام‌سازی با مشتریان و رساندن پیام خود استفاده کنند. باید در نظر داشته باشیم که اصول مارکتینگ و بازاریابی تغییر نکرده‌اند؛ ولی روش‌ها و متدهایی که به ما کمک می‌کرد به این اصول برسیم، دستخوش تغییر و به‌روزرسانی شده‌اند. در بازاریابی مدرن، ما شاهد این موضوع هستیم که شرکت‌ها بیشتر و جدی‌تر از قبل به سمت محوریت (مرکزیت) مشتری یا Customer Centricity گام برداشته‌اند. همین امر در ارتباطات آن‌ها با مشتری و خلق ارزش، تأثیر به سزایی دارد. بهره‌مندی از ادغام همه ابزارها مثل هوش مصنوعی، اتوماسیون بازاریابی، استفاده از ابزارهای تحلیلی قوی‌تر و از همه مهم‌تر بررسی دقیق‌تر داده‌ها و موارد این چنینی به ما کمک می‌کند تا بازاریابی مقرون‌به‌صرفه‌تری نسبت به قبل داشته باشیم و از تلاش‌های تیم بازاریابی نتایج بهتری کسب کنیم.»

پویان عطاآبادی

او ادامه داد: «امروزه در بیانیه‌های بسیاری از شرکت‌ها به خلق ارزش‌های اجتماعی اشاره می‌شود و بسیاری از شرکت‌ها در تلاش‌اند اثرگذاری‌های عمیق‌تری در اجتماع داشته باشند که این مستلزم استراتژی یکپارچه برند و اجرای هدفمندتر برندسازی است. با این مقدمه، مهارت‌هایی که نیازهای بازاریابی مدرن را می‌تواند مرتفع کند عبارت‌اند از: «تولید محتوای ویدئویی، هوش مصنوعی و مهندسی پرامپت نویسی (Prompt Engineering)، داده و به‌تبع آن امنیت داده مشتریان و استفاده از ابزارهای اتوماسیون بازاریابی (Marketing Automation) و تجربه بدون اصطکاک و ناب مشتری»