راهکارهای لغو پیامک‌های تبلیغاتی مزاحم، ناکارآمد باقی مانده‌اند؛ چه باید کرد؟

بازاریابی پیامکی یکی از چنل‌های اصلی ارتباط با مخاطب در ایران است؛ اما سیل پیامک‌های تبلیغاتی بعضا مزاحم و اسپم هم کابران را آزار می‌دهد و هم کارکرد این ابزار اثربخش را تحت‌الشعاع قرار داده است. راهکارهای اعلام شده برای لغو دریافت این پیامک‌ها هم گاهی بدون نتیجه هستند. از سویی دیگر این پیامک‌ها براساس دیتاهای کاربران ارسال می‌شوند موضوعی که برخی را نسبت به امنیت حریم خصوصی خود نگران کرده است.

به گزارش دی‌ام برد، این روزها پیدا کردن یک پیامک مهم در میان خیل عظیم پبامک‌های اسپم و تبلیغاتی که روزانه یا حتی دقیقه به دقیقه دریافت می‌شوند کار سختی است و احتمالا خیلی‌ از کاربران را کلافه کرده است. این در شرایطی است که از ابتدای تابستان سال ۱۴۰۲ طی یک اقدام نظارتی، درج عبارت «لغو ۱۱» در انتهای پیامک‌های تبلیغاتی کسب‌وکارها الزامی شد. قابلیتی که این امکان را به کاربران داد که در صورت عدم تمایل به دریافت پیامک، با ارسال عدد یازده به همان سرشماره، دریافت پیامک تبلیغاتی از آن سرشماره را لغو کنند. راهکاری که هرچند در ابتدا کاربردی به نظر می‌رسید اما خیلی زود راه دور زدن آن نیز پیدا شد؛ تنها کافی بود آن کسب‌وکار پیامک‌های تبلیغاتی خود را از یک سرشماره دیگر یا حتی سرشماره‌های اشتراکی ارسال کنند!

اوضاع زمانی بدتر می‌شود که پای دیتابیس‌های آماده در پلتفرم‌های خدماتی پیامکی به موضوع باز می‌شود. در این نوع از پیامک‌ها صاحبان کسب‌وکار با استفاده از دیتابیس‌های از‌ پیش‌ آماده‌ شده که شماره‌هایی از گروه‌های خاصی از مخاطبان در آن وجود دارد -از مناطق شهری گرفته تا مشاغل- پیامک‌های تبلیغاتی را برای کسانی ارسال می‌کنند که به هیچ طریقی برای دریافت پیامک‌ از آن مجموعه‌ها اعلام آمادگی یا ابراز علاقه نکرده‌اند و از اینجایی که شماره آنها در این دیتابیس وجود دارد، حتی اگر بعد از دریافت یک پیامک تبلیغاتی لغو۱۱ را ارسال کنند، اصلا بعید نیست که چند روز بعد از یک سرشماره دیگر پیامکی دریافت کنند که هرگز تمایلی به دریافتش نداشته‌اند.

البته این مشکل فقط در ایران نیست و آنقدر در تمام دنیا تبدیل به یک موضوع جدی شده است که سرویس جهانی پیام‌رسان گوگل که به صورت پیش‌فرض روی سیستم عامل اندروید قرار دارد، تعداد زیادی از پیامک‌ها با سرشماره خدماتی یا تبلیغاتی را در بخش اسپم قرار می‌دهد تا در بخش اصلی پیامک‌های دریافتی مشاهده نشوند. به این ترتیب فرد می‌تواند به این بخش سری بزند و درصورتی که محتوای یک پیامک را مفید تشخیص دهد، می‌تواند آن را از صندوق اسپم به صندوق اصلی منتقل کند.

بعضی از کسب‌و‌کارها لغو ۱۱ را اعمال نمی‌کنند

 صادق محمدی، هم‌بنیان‌گذار مدیانا در گفت‌وگو با دی‌ام برد اشاره می‌کند که در چند سال گذشته این مدل از پیامک‌ها ضریب نفوذ خود را از دست داده‌اند. او می‌گوید: «تمرکز ما در حال حاضر در ارسال پیامک‌ برای باشگاه مشتریان کسب‌و‌کارها است و با سگمنتیشن و ابزارهای خود برای خود آن کسب‌و‌کار، مخاطب هدف مشخص می‌کنیم و سگمنت می‌کنیم. قاعدتا اگر قرار باشد پیامی برای عموم مردم با هر سگمنتی ارسال شود، ماهیت اسپم پیدا می‌کند.»

صادق محمدی

هم‌بنیان‌گذار مدیانا در مورد لغو نشدن دریافت پیامک علی‌رغم ارسال «لغو ۱۱» می‌گوید: «در سیستم ما سازوکار به این شکل است که دیگر ارسال مجدد پیامک نداریم. ولی بعضی از کسب‌و‌کارها خطوط پیامکی خود را عوض می‌کنند. یا لغو ۱۱ را اعمال نمی‌کنند. اما تلاش ما این است طوری پیش برویم که اگر کاربر لغو ۱۱ را زد و نمی‌خواست آن پیام را دوباره دریافت کند، ارسال‌های بعدی از آن شماره را دریافت نکند.»

فرآیند دریافت سرشماره خدماتی به سختی سابق نیست

مسئله کاربران با پیامک‌های تبلیغاتی، فقط لغو آن‌ها نیست، دریافت بی‌رویه پیامک از کسب‌وکارهایی‌ است که با سرشماره‌های مختلف به شماره‌هایی که کاربران آن‌ها نیستند، پیامک تبلیغاتی ارسال می‌کنند. مانند پیامک‌های تبلیغاتی‌ که به صورت روزمره از تورهای مسافرتی، کلینیک‌های زیبایی و کاشت مو و یا خرید زمین در شمال دریافت می‌شود و کسب‌و‌کارها از طریق سرشماره‌های خدماتی اشتراکی یا سرشماره‌های جدید بازهم اقدام به ارسال پیامک می‌کنند.

صادقی در این مورد به دی‌ام برد گفت: «در گذشته خدماتی کردن خط فرآیندی پیچیده بود اما الان با توجه به حضور سرشماره‌های جدید و سرویس‌دهنده‌های تازه این فرآیند کلا تغییر کرده است. مدیانا در کمتر از ۲۴ ساعت سرشماره اختصاصی خدماتی در اختیار مشتریان قرار می‌دهد.»

به نظر می‌رسد رگولاتور که در اینجا سازمان تنظیم مقررات رادیویی است، باید نسبت به مناسب‌سازی فضای بازاریابی پیامکی اقدامات کامل‌تری را در دستور کار قرار دهد تا علاوه بر اختیار داشتن کاربران نسبت به قطع ارسال پیامک از یک سرشماره، ارسال پیامک‌های تبلیغاتی به کاربرانی که اصطلاحاً سابسکرایبر یا مشترک یک کسب‌وکار نیستند، دشوار یا حتی غیرممکن باشد.

لغو نشدن پیامک با ارسال ۱۱ به علت اختلال سیستمی است

دی‌ام برد در پیگیری ماجرای پیامک‌های تبلیغاتی اسپم سوالات خود را از سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی که نهاد نظارتی و تصمیم‌گیرنده در مورد همین پیامک‌های تبلیغاتی و اسپم است مطرح کرد. مهدی قلیچ خانی، معاون طرح‌ریزی و پایش عملکرد اداره کل حفاظت از حقوق مصرف‌کننده این سازمان در پاسخ به این که چرا علارغم ارسال «۱۱ لغو« توسط کاربران باز هم از آن سرشماره پیامک دریافت می‌کنند، اشاره می‌کند: «این موضوع تخلف محسوب شده و در صورت اعلام سرشماره قابل‌پیگیری است. در برخی از مواقع نیز مشاهده می‌گردد به دلیل اختلال سیستمی عدد ۱۱ بر روی سرشماره اعمال نمی‌شود که این موضوع با ارسال مجدد عدد ۱۱ کاملاً برطرف می‌شود.»

از سوی دیگر در پنل‌های ارسال پیامک دیتابیس‌هایی از پیش تعیین شده‌ای وجود دارند که به طرق مختلف شماره‌ها را طبقه‌بندی می‌کنند تا ارسال پیامک‌ها هدفمندتر باشند و کاربران نیز از وجود شماره خود در این دیتابیس‌ها مطلع نیستند.

ارسال پیامک بدون اجازه قبلی ممنوع است

قلیچ‌خانی در رابطه با دیتابیس‌های موجود در پلتفرم‌های ارائه دهنده خدمات پیامکی گفت: «طبق مفاد مصوبات کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات (مصوبه شماره ۳-۲۷۰) ارسال هرگونه پیامک انبوه اطلاع‌رسانی و تبلیغاتی و ارزش افزوده بدون اخذ اجازه قبلی از مشترک ممنوع بوده که درصورت عضویت در باشگاه مشتریان آن کسب و کار مشکلی ندارد. ضمناً امکان خروج از عضویت باشگاه نیز با ارسال ۱۱ میسر است».

تخلفات به سامانه ۸۰۰ یا ۱۹۵ گزارش شوند

معاون طرح‌ریزی و پایش عملکرد اداره کل حفاظت از حقوق مصرف‌کننده سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در پاسخ به اینکه چرا با وجود لغو کاربر بازهم یک کسب‌‌وکار می‌تواند هربار با سرشماره‌ای جدید به یه دسته کاربر پیامک تبلیغاتی ارسال کند قوانین جدیدی برای جلوگیری یا کاهش پیامک‌های تبلیغاتی اسپم و ناخواسته در پیش نیست گفت: «در حال حاضر امکان لغو کلیه پیامک‌های تبلیغاتی از سرشماره‌ها از طریق سامانه ۸۰۰ یا لغو موردی با ارسال کد ۱۱ میسر است. همچنین کاربران در این راستا می‌توانند درصورت بروز تخلف مشابه از طریق سامانه ۱۹۵ طرح شکایت کرده و نسبت به پیگیری آن اقدام کنند.»

‌قلیچ‌خانی در این مورد می‌گوید: «موضوع ارسال پیامک‌های تبلیغاتی از خطوط شخصی طبق مصوبات کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات ممنوع است و به منظور پیاده‌سازی این مهم، سامانه‌های مدیریت کشف تقلب اپراتورها و سازمان نیز به طور مستمر در حال رصد تعداد پیامک‌های عادی تبلیغاتی بودند و با سیم‌کارت متخلفین برخوردهای مقتضی صورت می‌پذیرد. لذا مشترکین می‌توانند درصورت دریافت پیامک تبلیغاتی از خطوط شخصی به سامانه ثبت و پاسخگویی شکایت، ۱۹۵ مراجعه کنند.»

در سال ۱۴۰۳ شکایات ۱۲ درصد کاهش داشته‌اند

این سازمان می‌گوید که در بازه ۸ ماهه سال ۱۴۰۲، ۲ هزار و ۲۱۵ شکایت در مورد پیامک‌های تبلیغاتی دریافت کرده است که در بازه مشابه سال ۱۴۰۳ این رقم به ۱۹۴۹ شکایت رسیده است. به عبارتی میانگین تعداد شکایات ۸ ماهه اول سال ۱۴۰۳ به نسبت شکایات ۱۴۰۲ در بازه زمانی مشابه، ۱۲ درصد کاهش داشته است.

براساس گفته‌های معاون طرح‌ریزی و پایش عملکرد اداره کل حفاظت از حقوق مصرف‌کننده سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، سامانه رسیدگی به شکایت‌ها با شماره ۱۹۵ در دسترس است. راه دیگر کاربران برای رهایی از پیامک‌های مزاحم سامانه ۸۰۰ است؛ اما هیچگونه اطلاع‌رسانی و آموزش کامل و کاربردی از سوی این سازمان برای راهنمایی کاربران نسبت به استفاده از این دو سامانه صورت نگرفته است. بنظر می‌رسد سامان‌دهی و جمع کردن بساط پیامک‌های تبلیغاتی مزاحم نیازمند عزم جدی‌تری از سوی این رگولاتور است.