«اپلیکیشن‌های ایرانی با کاربران اپل چه می‌کنند؟» | از زبان متخصصین

استفاده از دستگاه‌های اپل برای ایرانیان با مشکلات زیادی همراه است که از رجیستر کردن آن‌ها تا نصب برنامه‌های مختلف را شامل می‌شود. این مشکلات که در مجموع به خاطر مسئله تحریم شدن کاربران ایران توسط شرکت اپل وجود دارند، تجربه کاربران ایرانی را از محصولات اپل متفاوت کرده‌اند. در حال حاضر، به نظر می‌رسد که بزرگ‌ترین مشکل ایرانیان در استفاده از محصولات اپل، مشکل نصب اپلیکیشن‌های ایرانی بر روی سیستم iOS است.

طی سال‌های گذشته راه‌حل‌هایی برای این مشکل پیدا شد که نهایتا امکان نصب اپلیکیشن‌های ایرانی را برای کاربران کشور ایران ممکن می‌کرد. مثلا اپ‌استورهای ایرانی مختلفی شروع به کار کردند که توانستند علی‌رغم مانع‌اندازی‌های مسئله تحریم، اپلیکیشن‌های ایرانی را در دسترس افراد قرار دهند. در این گزارش، نگاهی به این سوی ماجرا داریم، اینکه دقیقا در شرایط سختی شبیه به این و البته افزایش تعداد کاربران اپل، اپلیکیشن‌های ایرانی دقیقا چه رویکردی را برمی‌گزینند و در چه مسیری کاربران اپل را با خود همراه می‌کنند.

در این گزارش، در خصوص همین مسئله با مهدی دادخواه، مدیر تیم پرفورمنس مارکتینگ تپسی، رامین ایمان‌زاده، مدیر مارکتینگ اپ‌استور سیبچه و حمید کوچک‌زاده، مدیر تجاری اپ‌استور سیب اپ گفت‌وگو کرده‌ایم. در ادامه، این متخصصین به این سوال که «اپلیکیشن‌های ایرانی با کاربران اپل چه می‌کنند؟» پاسخ می‌دهند.

حمید کوچک‌زاده، مدیر تجاری سیب اپ

«در ارتباط با بحث سیستم عامل iOS در ایران مشکلات عمده‌ای وجود دارد و همانطور که واقفید، این مشکلات هم دامن‌گیر توسعه‌دهندگان و بیزنس‌ها می‌شود و هم برای کاربران دستگاه‌های iOS سختی‌هایی را به وجود می‌آورد. در حقیقت، هدف ایجاد استورهای آی‌او‌اسی در ایران، رفع نیازها و دغدغه‌هایی است که این مشکلات به وجود می‌آورند. در حال حاضر درباره این مسئله، می‌توان از دو زاویه به بحث پرداخت: یکی از سمت توسعه‌دهندگان و خدماتی که در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد و دیگری از سمت کاربران.

طبق مستندات و آمارهایی که از سمت بسیاری از بیزنس‌های بزرگ دنیا منتشر شده است، بیشترین هزینه‌ای که کاربرها در اپلیکیشن‌ها انجام می‌دهند و سرویس‌های مختلف را دریافت می‌کنند، در بخش کمتر و کوچک‌تری از کاربرها متمرکز شده است. این بخش کوچک‌تر، همان کاربران اپل یا آی‌او‌اسی هستند که تعدادشان نسبت به کاربران پلتفرم‌های دیگر مانند اندروید بسیار کمتر است اما تراکنشی که از سمت آن‌ها اتفاق می‌افتد، میزان قابل توجه‌تری است. برای فهمیدن دلایل این امر هم شاید باید به عوامل جامعه‌شناسانه مراجعه کرد؛ از سبک زندگی کاربرانی که از سیستم عامل iOS استفاده می‌کنند گرفته تا موارد اینچنینی دیگری که به توان مالی آن‌ها اشاره دارد. به هر روی، این جامعه کوچک آماری با اینکه سهم کمی دارند، اما برای توسعه‌دهندگان و بیزنس‌ها بسیار حائز اهمیت هستند. بعد از اتفاقات شهریور 1396، اپ‌استور اپلیکیشن‌های ایرانی را تحریم کرد و کسب‌وکارها مجبور شدند که اپ‌های خود را به طرق دیگری به دست کاربران برسانند. پس از این اتفاقات هم بود که اهمیت این دسته از کاربران از سمت توسعه‌دهندگان بسیار بیشتر حس شد.

ما در ادامه این اتفاقات، آمدیم و با یک سازوکار نامتعارف اما کاملا رسمی خودِ شرکت اپل چاره‌ای جستیم تا بتوانیم به کاربران خود سرویس دهیم. در مرحله اول، استفاده از Enterprise Accounts را در دستور کار خود قرار دادیم. حالا این اکانت‌های Enterprise دقیقا چه هستند؟ ما برای انتشار اپلیکیشن بر روی دیوایس‌های آی‌اواسی سه روش داریم که شامل استفاده از اپ‌استور، اکانت‌های Enterprise و اکانت‌های دولوپری می‌شوند. روش دیگری هم هست که خیلی در دسته اپلیکیشن قرار نمی‌گیرد و PWA یا همان نسخه وب‌اپلیکیشن نام دارد. حسن اصلی PWA این است که هیچوقت از بین نمی‌رود و باگ اساسی آن این است خیلی از سرویس‌ها به واسطه مدل سرویس خود، نمی‌توانند از آن استفاده کنند؛ چرا که نیاز به دسترسی‌هایی دارند که نسخه وب آن دسترسی‌ها را به آن‌ها نمی‌دهد. نهایتا اینگونه می‌شود که بیزنس‌ها عموما علاقه دارند نسخه نیتیو اپ خود را به دست کاربر خود برسانند.

به آن سه روش برگردیم. ما از شهریور 1396 دیگر به اپ‌استور دسترسی نداشتیم پس به سراغ اکانت‌های Enterprise رفتیم. این اکانت‌ها، اکانت‌هایی است که به سازمان‌ها ارائه می‌شود. فلسفه وجودی این اکانت‌ها این است که سازمان‌هایی که اپلیکیشن‌های درون‌سازمانی دارند بتوانند بدون اینکه اپ خود را به صورت عمومی روی اپ‌استور منتشر کنند، آن را در اختیار کاربر قرار دهند. ما در ایران، علاوه بر استور «سیب اپ» که آن زمان تنها استور iOS بود، بیزنس‌هایی را داشتیم که اپ خود را به صورت مستقیم و در وبسایت خود قرار داده بودند و از روش‌های مختلفی، از اپل مجوز این کار را گرفته بودند. با وجود اجازه رسمی اپل، اما این روش هم یک باگ داشت. اپل این مجوز را نه برای انتشار عمومی بلکه برای نصب سازمان (نصب جزئی) می‌داد. با انتشار عمومی در سایت، اپل این اپلیکیشن‌ها را شناسایی کرده و آن‌ها را مسدود می‌کند. همینطور هم بود که اواخر سال 97 تا اوایل سال 98 خیلی از این اکانت‌ها مسدود شدند. همینجا بود که ما ناچار شدیم به سراغ سازوکار رسمی‌تری برویم که پایداری بیشتری داشته باشد. نهایتا به سراغ روش آخر، یعنی اکانت‌های دولوپری رفتیم. ما از تعدد این اکانت‌ها کنار هم توانستیم به کاربران اپلیکیشن ارائه دهیم. همین تغییر باعث شد که ما مجبور شویم مدل بیزنسی خود را هم تغییر بدهیم؛ یعنی در حالی که قبلا رایگان سرویس ارائه می‌دادیم، به دلیل هزینه‌های بالای این روش، مجبور شدیم از کاربر هزینه دریافت کنیم که یک درصد مینیمم از تمام هزینه‌هایی بود که خودمان باید می‌کردیم.

ما برای تلطیف کردن این هزینه تحمیلی به کاربران‌مان، تصمیم گرفتیم اپلیکیشن‌های خارجی‌ای که در اپ‌استور هستند و هزینه اشتراک دلاری بالایی دارند را به صورت رایگان در اختیار کاربر قرار دهیم؛ به این شکل که او با تهیه همان اشتراک اولیه، می‌تواند از اپ‌های باارزش دلاری دیگر نیز در کنار اپ‌های ایرانی استفاده کند. هزینه این اپ‌های خارجی از 7 دلار تا بعضا 200 الی 500 دلار است.

این کلیت سازوکارهای ارائه اپلیکیشن است و اینکه چرا افراد اصلا باید مبلغی برای این اپ‌ها پرداخت کنند. همانطور که گفتیم، این موضوع دو سر دارد. یکی آسایش و راحتی کار کاربرها و دیگری منفعتی که باید برای توسعه‌دهندگان و بیزنس‌ها وجود داشته باشد. اگر استور سیب اپ در اکوسیستم فعالیت نداشت، خیلی از بیزنس‌ها برای ارائه اپلیکیشن خود دچار مشکل می‌شدند. با توجه به متمرکز بودن کاربرها در یک استور، آن استور می‌تواند بهترین مرجع برای پروموت اپلیکیشن بیزنس‌ها باشد. توسعه‌دهندگان به‌راحتی می‌توانند از رسانه‌ایی همچون استور استفاده کنند تا تبلیغات اپ خود را انجام دهند و کاربر خود را جذب کنند. اتفاقی که در مدل اکانت‌های Enterprise می‌افتاد این بود که افراد به رایگان از سرویس استفاده می‌کردند، پس حجم کاربر بیشتری در یک استور متمرکز می‌شدند و توسعه‌دهندگان هم باید برای تبلیغات هزینه بیشتری می‌دادند. نهایتا هم این خطر وجود داشت که اپل این توسعه‌دهنده را شناسایی و او را مسدود کند که بدین شکل، تمام این هزینه‌ها از بین می‌رفت.

برخلاف این روش، مدل Ad-Hoc پایداری بسیار بیشتری نسبت به اکانت‌های Enterprise دارد. همچنین، احتمال بسته شدن اکانت در این مدل به شکل قابل توجهی کمتر از مدل اکانت‌های Enterprise است؛ چرا که شناسایی آن برای شرکت اپل بسیار دشوارتر است. اگر احیانا اکانتی هم شناسایی شود، در مجموع صد نفر کاربر در آن اکانت هستند و صد کاربر از دست می‌روند. چنین تهدیدی قابل تعمیم به کاربران میلیونی سیب اپ نیست. با چنین روشی، توسعه‌دهندگان هم می‌توانند با اطمینان بیشتری از چنین رسانه‌ای (استور) استفااده کنند و نسبت به هزینه‌ای که کرده‌اند مطمئن‌تر باشند. خبر خوب این است که ما در سیب اپ بیش از دو سال است که شاهد بسته شدن اکانت هیچ کاربری نبوده‌ایم.

نکته بسیار مهمی که در این میان وجود دارد همین است: با وجود پایداری بیشتر مدل Ad-Hoc نسبت به اکانت‌های سازمانی یا Enterprise، این بدان معنی نیست که اکانت‌ها در این مدل، به هیچ وجه بسته نمی‌شوند. در جهت شفافیت عرض می‌کنم که به هر حال، احتمال بسیار کمی هست که این اکانت‌ها بسته شوند.

توسعه‌دهنده در چنین فضایی می‌تواند از یک پنل دولوپری ساده و کارآمد استفاده کند و الگوریتم‌های و گزارش‌های مختلف را در خصوص اپ خود ببیند. پشتیبانی هم در سیب اپ برای تمام ایام سال برای کاربران در دسترس است. برای کاربرها هم استفاده از سیب اپ مزایای زیادی دارد. ما علاوه بر اینکه شدیدا روی پرفورمنس برنامه خود تاکید داریم و پشتیبانی درخوری به کاربران خود ارائه می‌دهیم، هزینه اشتراک‌مان را هم روی مینیمم نگه داشته‌ایم.

به عنوان جمع‌بندی باید این را بگویم که استفاده از استوری همچون سیب اپ با توجه به تحریم‌ها و مشکلاتی که وجود دارند، یک روش دو سر برد است. ما با تقویت هسته خود می‌توانیم خدمات بهتری هم به کاربر ارائه دهیم تا نصب اپلیکیشن‌ها هم بدون اصطکاک برای آن‌ها انجام گیرد. امیدواریم که سیب اپ بتواند به همین منوال هم برای توسعه‌دهندگان و بیزنس‌ها و هم برای کاربران پلتفرم رضایتبخشی باشد.»

مهدی دادخواه، مدیر تیم پرفورمنس مارکتینگ تپسی

مهدی دادخواه با اذعان به اینکه چنین مسئله‌ای (تحریم) ضرر زیادی به کسب‌وکارها و صاحبان اپلیکیشن‌ها می‌زند گفت: «در سال‌های گذشته و به دلیل تحریم‌ها، همواره در ایران مشکلات متعددی برای کاربران سیستم عامل iOS به وجود می‌آمد. این امر هم مسلما منجر به از دست دادن کاربران iOS برای کسب‌وکارها می‌شد ولی رفته‌رفته راه‌حل‌هایی پیدا شد که کار را برای کاربران اپل و صاحبان اپلیکیشن‌ها راحت‌تر کرد. امروزه کسب‌وکارها با استفاده از پلتفرم‌های Web به جای استفاده از اپلیکیشن‌های بومی سیستم عامل iOS، توانسته‌اند تا حد خوبی مشکلات کاربران را در خصوص نصب اپلیکیشن‌ها حل کنند.»

او در ادامه با شکل دادن یک مقایسه میان وب‌اپ‌ها و سیستم عامل iOS، برتری‌ها و کاستی‌های هر یک را در مقایسه با هم برشمرد. در جدول زیر برخی از نقاط مثبت و منفی وب‌اپ و iOS با هم مقایسه شده است.

رامین ایمان‌زاده، مدیر مارکتینگ اپ‌استور سیبچه

ایمان‌زاده مدتی است در اپ‌استور سیبچه به عنوان مدیر مارکتینگ فعالیت می‌کند. او در خصوص این مسئله می‌گوید: «به نظر من بزرگ‌ترین مشکل کاربران گوشی‌های iOS، جدی نگرفتن این مارکت از سمت بیزینس‌هایی است که تمرکز فروش خدمات یا محصولات‌شان از طریق اپلیکیشن است. این موضوع در شرایطی رخ می‌دهد که در بسیاری از این بیزینس‌ها، میانگین سود و تعداد فاکتور یا سبد خرید مشتری‌هایی که از گوشی‌های آیفون استفاده می‌کنند، بیشتر از دیگر دستگاه‌هاست.»

او با اشاره به سختی کار توسعه‌دهندگان در سیستم عامل iOS گفت: «البته نباید این موضوع را هم فراموش کرد که بیزینس‌ها به دلایل عمده‌ای، مشکلات بسیار جدی‌ای برای توسعه نسخه اپلیکیشن‌های iOS نسبت به نسخه‌های اندروید خودشان دارند. به همین دلیل است که ترجیح می‌دهند به سراغ توسعه نسخه PWA (وب‌اپلیکیشن‌ها) بروند و یا عطایش را به لقایش ببخشند. ولی هنوز ترجیح بسیاری از کاربران، نصب اپلیکیشن و استفاده از آن است که آن هم دلایل عمده‌ای دارد؛ دلایلی مثل موازی نبودن امکانات نسخه اندروید و نسخه وب‌اپ موجود، سرعت کاربری، پاک شدن یک‌سری از اطلاعات کاربر و یا حتی اینکه در برخی از اپ‌های تحت وب، خصوصا اپلیکیشن‌های بانکی، وارد کردن یوزر و پسورد برای هر بار ورود و استفاده ضروری است.»

او نهایتا گفت: «در حال حاضر اکثر اپ‌استورهای iOS ایرانی، از بستر Ad-Hoc استفاده می‌کنند و تبدیل نسخه PWA (وب‌اپ) به نسخه ipa که امکان عرضه در اپ‌استورها و نصب کاربران را داشته باشد، ممکن است. توسعه‌دهندگان این کار را می‌توانند با کمک و مشورت اپ‌استورها انجام دهند. در آخر، به نظرم باید تولید محتوا‌های آموزشی برای بالا بردن اطلاعات و کاربری اپلیکیشن‌ها، خصوصا در نسخه iOS، از طرف بیزینس‌ها جدی گرفته شود.»

فاطمه استادیان، مدیر پرفورمنس مارکتینگ باسلام

باسلام از آن دسته کسب‌وکارهایی است که اپ مخصوصی برای کاربران iOS ندارد. فاطمه استادیان، مدیر پرفورمنس مارکتینگ باسلام در این خصوص می‌گوید: «با وجود اینکه استراتژی ما در باسلام به استراتژی اپ فرست شدن نزدیک بوده است، با این حال سعی کرده‌ایم توسعه‌های مورد نیاز روی حالت PWA (که مخفف progressive web app است) را هم داشته باشیم. ما امکانات وب‌مان را برای ترغیب کاربران به نصب اپ کم نکردیم تا کاربران iOS نیز بتوانند با ما همراه باشند.

در عین حال فکر می‌کنم خوب باشد که هر بیزینس، با توجه به جنس مخاطب هدفی که دارد و از طریق دیتا، این اطلاعات را داشته باشد که چقدر از مخاطبان فعلی و چه مقدار از جامعه هدفش را کاربران iOS تشکیل می‌دهد؛ و بعد با در نظر گرفتن این اطلاعات و همچنین هزینه‌ای که دولوپ کردن اپ iOS برای آن‌ها به وجود می‌آورد، تصمیم بگیرند که نسبت سود و زیان این کار برایشان در حال و در آینده چقدر خواهد بود.»

می‌توانید در بخش گزارش‌ها، مطالب مشابه بیشتری بخوانید.